CD, DVD ve telif hakkı nedir ? kopyalamak caizmi ?

CD, DVD ve telif hakkı nedir ?
Geçtiğimiz iki haftada telif hakkını hak, gayri maddi mal kavramlarının izahlarına dayandırarak var olduğunu izaha çalıştık. Şimdi bu mutlak hakkın izinsiz kullanımına sıra geldi.
Şöyle başlayalım; neler telif hakkı kapsamı içine girer? Elektronik versiyonu olan bir malı (kitap, makale, müzik eseri vs.) internet ortamından yasak olduğu belirtilmesine rağmen indirmek; CD, DVD kopyalamak, bilgisayar programını izinsiz kullanmak vb. yüzlerce örnek sıralanabilir. Teknolojiye aşina olduğumuz ölçüde verdiğimiz bu ve benzeri örneklerde telif kapsamı açısından her bir ürün için farklı şeyler söylenme ihtimali olsa da genel manada, malın basılma-satılma-dağıtılmasını içine alan halka arz yetkisi, iktibaslarda sahibini belirtme, eserde değişiklik yapmama ve temsil gibi haklar sıralanabilir.

Tercihlerini kabullendiğimiz İslam bilginlerinin görüşlerine göre telif hakkı kapsamı içine giren bilgi ve düşünce ürünü olan eşyalar, İslam hukukuna göre gayri maddi maldır ve mutlak hakkın konusudur. Bunlar hem iktisadi hem de hukuki değere sahiptir. Elle tutulur, gözle görülür olmaması bir şeyi değiştirmez. Çünkü bunlar zihni çaba, uzun zaman, bedeni emek ve işin mahiyetine göre değişen binlerce-milyonlarca liralık harcamalar sonucu elde edilen ürünlerdir. Öyleyse bunların alıcısı sınırları hukuk tarafından belirlenen çerçeveye uymak zorundadır. Aksi halde hak ihlal edilmiş olur. Bu durumda ukbaya (ahirete) bakan veçhesiyle kul hakkı, dünyaya bakan veçhesiyle de fikri mülkiyet hukuku devreye girer. Ceza söz konusu olan bir fiil ortada varsa Ceza Hukuku, tazminat söz konusu ise Borçlar Hukuku ilgilenir ve müeyyideler devlet eliyle uygulanır.

Burada ilave şu sorulara kısa kısa cevap verebiliriz; bu mevzuda cehalet mazeret midir? Cevap; hayır, değildir. Nitekim günümüzde piyasada satılan mallara bu telif haklarının korunduğunu ifade eden semboller konulmaktadır. Mesela, daire içindeki c harfi yani © şekli bunu ifade eder.

Hak sahibinin gayrimüslim olması bir şey değiştirir mi? Cevap; hayır. Hak, haktır. Hakka sahip olan kişinin dini kimliğinin ne dünyevi ne de uhrevi açıdan hiçbir önemi yoktur.
Bazı bilgisayar programlarında yapımcı firmanın kopyalama ihtimalini mevcut teknolojiyi kullanarak imkansız kılma ihtimalini değerlendirmemeleri, dolaylı izin ve ruhsat sayılmaz mı? Cevap; bu konuda iki ayrı görüş var. Bir; hak, haktır; küçüğüne-büyüğüne bakılmaz; dolayısıyla soruda ifade edilmek istenen "bidelaletil'l hal izin" izin sayılmaz, caiz değildir. İkinci görüş ise; "Bu fiili durum eğer kanunlar tarafından yasaklanmıyorsa gizli izin sayılır. Kişi ticaretini yapmamak ve sadece kendisi kullanmak için bu malı kopyalayabilir. Eğer halka arz ile ticareti yapılacaksa gerekli telif ücretinin ödenip iznin alınması gerekir." deniliyor.

Tüketiciler açısından baktığımız bu hadisenin bir de üretici kısmı var. Bilinen bir gerçek ki bugün arka arkasına şu üç yazının yazılmasına neden olan ürünler, her ne kadar uzun çaba, gayret ve masraflar sonucu elde edilmiş de olsa, aklıselimin kabulleneceği ölçünün dışında bir kâr marjı ile satışa sunulmaktadır. Tekel oluşturmalar, gereksiz yere üretici ile tüketici arasına konulan komisyoncular ürünün fiyatının suni olarak yükselmesine sebebiyet vermektedir. İzinsiz kopyalamaya insanları iten faktörlerden birinin de bu olduğu unutulmamalıdır. Tabii insan fıtratındaki çeşitli saikleri harekete geçirerek ihtiyaç olmayan nice şeyleri ihtiyaçmış gibi sunan aşırı reklam faaliyetlerini de başka bir muharrik sebep olarak akılda tutmak lazım.
AHMET KURUCAN / ZAMAN

*********************FARUK BEŞER HOCA*************
İslam
ve Hayat programında CD kopyalamanın caiz olup olmadığı hakkında
bilgiler aktarılıyor. CD kopyalamak kul hakkına girer mi? CD kopyalamak
günah mıdır? İslam Hukukçusu Prof. Dr. Faruk Beşer İslam’ın temel
ilmihal bilgileri, İslam mezhepleri, hadis, siyer, fıkıh, akaid ve ayet
mealleri hakkında merak edilenleri soru cevap yoluyla yanıtlıyor…


http://www.kure.tv/inanc/81-islam-ve-hayat/cd-kopyalamak-kul-hakkina-girer-mi/30-Bolum/93418/

İnternetten program, kitap, oyun, film, ilahi-ezgi, mp3 vs. indirmek caiz midir?




Bu şekilde üreticisinin, yapımcısının rızası olmadan lisansı kırılmış
ürünlerin kullanılması caiz değildir. Burada hak ihlali söz konusudur.
Hak sahibinin Müslüman olup olmaması hükmü farklı kılmaz.

Lisans ücreti, üretici-yapımcının emeğinin karşılığı olarak belirlediği
telif hakkı olmaktadır. Lisansını kırarak programı veya bir ürünü
kullanmak, bu emek hakkını ihlal etmek demektir.

Film, mp3 vs. için de aynı durum söz konusudur.

Eser sahibinin rızası ve izni varsa, bu şekilde indirme yapılması
caizdir. Böyle bir izin olmadan parçaların indirilmesi ise telif hakkını
ihlalden dolayı caiz değildir.

Günümüz meselelerine fetvalar isimli kitabında Halil Günenç Hocaefendi
“ticaret kastı olmaksızın bir tane kopyalamak dinen haram değildir.
Çünkü malın ticaretini yapmamaktadır. Ancak kanunlarına göre
yasaklanmışsa kanunlara uymak gerekir. Bu sebepten tavsiye etmiyoruz.
Ayrıca çalıntı malı almakla bu aynı değildir Mesela birisi bir kitabı
çalıp satması başkadır O kitaptaki bilgileri satın aldığı bir kağıda
yazıp satması başkadır. Siz o çalıntı mala değil kişinin kendi parası
ile aldığı kağıda para vermektesiniz Ayrıca devletin yasakladığı her şey
haram olmayacağı gibi yasaklamadığı her şey de helal olmaz. Zaten bu
tür konular suistimale açık olduğu için korsan ürünlerin alınmasını
tavsiye etmiyoruz.” diye daha yumuşak bir fetva veriyor.

(Halil GÜNENÇ, Günümüz Meselelerine Fetvalar -1/ s.365-372)

Saleyküm
Evet değerli hocam İnternetten Müzik (mp3) İndirmek Günah mı ? Cevaplarsanız gerçekten çok sevinirim Ticaret
kastı olmaksızın kendisi için kişinin mp3 halinde edinmesi ya da cd'nin
bir tane nüsha şeklinde kendine kopyalamak suretiyle edinmesi dinen
haram değildir Ancak kanunlarına göre yasaklanmışsa kanunlara uymak gerekir Bu sebebten yalnızca tavsiye edilmemektedir
Ticaret kastı olmaksızın bir tek cd çoğaltan kişi bundan mesul olmaz Çünkü malın ticaretini yapmamaktadır
Telîf, her hangi bir yazarın kendi görüşlerini yazmak veya başkalarından
iktibaslar etmek ve kendinden de bir şeyler eklemek suretiyle bir eser
meydana getirmesidir Burada eserden kastettiğimiz, uzun veya kısa, geniş ya da dar hacimli bir metin veya ibaredir
Tercüme ise, herhangi bir eseri bir lisandan başka bir lisana çevirmek, aktarmak mânâlarına gelmektedir Tercüme edilen eserde, sadece lafız mütercime mânâ ise müellifine (yazarına) aittir
Telif edilen eserdeyse, lafız ve mânâ müellife aittir, ancak müellif
eserini meydana getirirken başka kimselerin eserlerinden iktibaslar
etmek yoluyla yararlanmış da olabilir
Ancak ben, diğer sorulara geçmeden önce İslâm'da telif hakkı var mıdır,
yok mudur; bu konuda İslâm hukukçularının görüşleri nelerdir, onu kısaca
bir mukaddime şeklinde vermek isterim
İslâm hukukuna göre alışverişin rükünleri beştir:
1) Bayi, yani satıcı,
2) Müşteri, yani alıcı,
3) Müsmen, yani satılık mal,
4) Semen, yani satılan malın bedeli,
5) Sîga, yani îcâb ve kabul
Bu beş rüknün veya bunlardan birkaçının ya da birinin eksik olması
halinde yapılan bir alış veriş, İslâm hukukuna göre sahih değildir Bu rükünlerden her birinin de kendine has birtakım şartları vardır Burada bu şartları tek tek açıklamaya kalkışacak olursak söz çok uzar
Bunun için sadece sorunuzu gayet yakından ilgilendiren üçüncü rüknün,
yani müsmen dediğimiz satılık malın üzerinde birazcık durmak istiyorum Satılık mal demek, Hanefi fıkhına göre elle tutulan, gözle görülen yararlı bir meta demektir Şayet bir şey elle tutulup gözle görülmüyorsa, faydalı da değilse fıkhen buna mal denilmez Ed-Durru'l-Muntekâ, İbnu Abidîn ve diğer Hanefi fıkıh kitaplarının tümü bunu böylece ifâde etmektedirler
Şuf a Hakkı bunlardan birisidir
Meselâ birinin bir arsada sizinle ortaklığı veya komşuluğu vardır,
sizin kendi hissenizi ya da arsanızı satmaya kalkışmanız halinde o
ortağınızın veya komşunuzun müdahale edip sattığınız arsanın bedelini
vererek onu satın alma hakkı vardır ki buna Şuf a Hakkı denir İslâm'a göre Şuf a hakkı satılamaz
Yani Şuf a Hakkına sahip olan bir kimse, bu hakkını bir başkasına satamaz Çünkü hukuku mücerrededendir, elle tutulup gözle görülmeyen bir haktır İşte telif hakkı da bu kabil haklardandır Elle tutulup gözle görülmeyen bir haktır Bir kitap, satılabilir
Ben başkasının yazdığı bir kitabı veya kendi yazdığım bir kitabı, elle
yazmak suretiyle kopye etsem, istinsah etsem; o kopyeyi, o nüshayı
başkasına satabilirim Burada satış sözkonusudur Çünkü orada elle tutulan gözle görülen bir mal vardır Ama telif hakkı dediğimiz şey, yukarıda tarifi geçen hukuku mücerrededendir ve onun satışı olamaz Çünkü bu, mal tarifi içine giren birşey değildir
Buna göre ben, elimde bulunan herhangi bir eserin fotokopisini çektirebilir veya tab ettirebilirim
Çünkü benim elimde bir kitap vardır ve ben o kitabın maliki olduğum
için kendi malım olan bu kitabı istediğim usulle çoğaltıp satabilirim
Yalnız zamanın âlimleri malın tarifini genişleterek elle tutulmayan ve
gözle görülmeyen şey faydalı olduktan sonra malın şümulüne almışlar,
tercüme ve icad gibi şeylerin haklarının satışını caiz görüyorlar Şafii kitapları da menfâati mal sayıyorlar

Fetva: HALİL GÜNENÇ
Kaynak: Günümüz Meselelerine Fetvalar I