Çay a dair ne varsa ‘’ÇAY Deyipte Geçmeyin** ÇAY GELSİN - Çay İlahisi- SÖZLER

‘’ÇAY Deyipte Geçmeyin**

Ahmed Yesevi Hazretleri,
Çin hududundaki Hıtay (Çin demek) adında bir yere gidiyor.

  Çok sıcak bir günde yol kenarında dinlenirken, bir köylü, doğum yapmakta olan zevcesi için dua istiyor.
  Hoca, dua ediyor ve doğum kolay oluyor.
  Bunun üzerine köylü kendisine çay ikram ediyor...
  Hoca Yesevi,o zamana kadar hiç görmediği çayı içince rahatlıyor ve harâreti gidiyor.
  Ellerini açıp dua ediyor;
  -"Ya Rabbi bu içeceğe revaç ver. Bizi sevenler içsin, faidelensinler."
  Çayın Türkistan'da bilhassa tasavvuf erbabı arasındaki rağbetini bu duaya bağlarlar.

  Dervişleri uyanık ve zinde tuttuğu için "Evliya Çorbası" da denir.."
  Çay içelim, çay içelim,Nefsü hevadan geçelim" diye ilâhiler bile vardır.
  Ehl-i dil; "Çay, Peygamber efendimiz zamanında olsaydı, Allahü Teala bilir ya sünnet olurdu.
   Zirâ çay sohbete sebeptir." demişler.
  Çaya çay demek için içme şartlarına riayet edilmelidir.
  “Çay kadehde dide-efrûz olmalı,
Lebrengü lebrizû lebsûz olmalı."
  -Şu halde çay, küçük ve şeffaf bardakta göz doldurmalıdır.  
  Dudak renginde,dudağına kadar dolu ve yakıcı olmalıdır.-
   
  Yarısına kadar konmuş çay bardağını görüp, kahveci çırağına;
  -"Bu ne oğlum?" diye sorup da; -"Dudak payı" cevabını alan müşterinin;
 -"Yavrum ben de deveye benzer bir hâl mi var?
  Benimkini kulaklarına kadar doldur" dediği meşhurdur.

  Çayın haddi yoktur.
1 çay beyhûde,
2 çay faide,
3 çay kaide,
iç 4'ü at derdi,
madem çıktın 5'e,
sürgit 15'e".

  Sohbet-i erbâb-ı dil bir lafza sensiz olmasın.
Hürmetin inkar eden, dünyada hürmet bulmasın.
Bu beyit de çay için söylenmiştir.
İnsan çaya benzer; sıcak suyun içinde demlenene kadar gerçek rengini bilemezsiniz.
Çayı közde, sevgiyi gözde, tebessümü yüzde, adamlığı özde, mutluluğu azda arayın.
Yalnızların yarenidir çay.
Geleydin bir çay içimi; sen çay dökerdin, ben de içimi…
Çay henüz her şey bitmedi demektir…

Bir çay içecek dostu olanlara selam olsun...






**************0*0*0*0**************



İR BARDAK ÇAY DEYİP GEÇMEYİN ( Mükemmel )
Çayın Alt Demliği, "KAYNANADIR"
Sürekli Kaynar Durur.
Hatta: Dikkat edilmezse taşa...bilir..
...
Üst demlik "GELİNDİR"
Alt demlik kaynadıkça harereti artar.
Ama Zamanla da Olgunlaşır ve Demlenir...
" DAMAT “ ise BARDAKTIR..
Her iki Çaydanlıktan da Yeterince Nasibini Alır.
Biraz Kaynana Doldurur onu; Birazda Gelin...
"ÇOCUKLAR" ÇAYIN ŞEKERİDİRLER.
Tat verirler..
"GÖRÜMCE" ise “ ÇAY KAŞIĞI “ dır.
Arada Bir gelir; Karıştırıp Gider....
"KAYINPEDERE GELİNCE" o da " ÇAY TABAĞI "dır.
Çayın Demine, Suyuna Karışmaz;Bir Kenarda Lök Gibi Oturur.
Sadece Dökülenleri Toplar ve çevreye zarar vermesini engeller.
Ancak; Ara sıra boşaltılması gerekebilir..
"ÇAY SÜZGECİ"
Ailenin Sahip olduğu Değerlerdir.
Aileyi Dış Müdahalelerden Korur.
Delikler Büyük olursa !
Çayın Tadı Kaçar.
Suyu Isıtan "ATEŞ" ise HOŞGÖRÜDÜR.
O Olmassa Çayda Olmaz.
KISACASI Bir Bardak Çay "AİLEDİR"ve Ağız Tadıyla içilen Bir Bardak çayın Üstüne Yoktur




************0*0*0*0***************






Bir Azerbaycan Türküsü ”Çay Gelsin”


https://www.youtube.com/watch?v=iEHFvi9bEZM






https://www.youtube.com/watch?v=pSXZ5RuU0vk



Çay, medeniyetler ilerledikçe yürümüş insanlarla, her kültürde, her ritüelde bir yer bulmuş kendine. Azeri dostlarımız da çayı şereflendirecek bir türküye imza atmışlar.
Kimin canı yanıyorsa getirin çayı demişler!
İşte o efsane türkü ve güncellenmiş yorumu…
Zeynel Cabbarzade’den alıntı yapılan ”Kimin Ağrıyır Canı’‘ ya da bir başka ismi ile ”Çay Gelsin” türkü sözleri;
Kimin ağrıyır canı
Okşayıptı mercanı
Her bir derdin dermanı çay çay çay
Armudu istikanda çay
Üregimiz yananda çay
Aranlısan dağlısan çay çay çay
Etirlisan dağlısan çay çay çay
Herkese gelse gonah
Lazım değil soruşmah
Gelsin yemehten gabah çay çay çay
Gışın garlı savunda
Yayda gırda bayırda
Gezir ne sorağında çay çay çay
Armudu istikanda çay
Üregimiz yananda çay
Aranlısan dağlısan çay çay çay
Etirlisan dağlısan çay çay çay
A gülüm ey
Alın gelin elleri
Kimin yohtur heberi
Okşayıptı mehmeri çay çay çay
Armudu istikanda çay
Üregimiz yananda çay
Aranlısan dağlısan çay çay çay
Etirlisan dağlısan çay çay çay
Üregim çay çay çay
Etirim çay çay çay
Mehmerim çay çay çay
Şheron isimli Azeri grup, bu efsane türküyü acapella şeklinde yeniden yorumlamış.
Doğrusu ben çok beğendim, bakalım siz ne düşüneceksiniz:)


*****0*0*0*0***************


ÇAY GELSİN ÇAY

https://www.youtube.com/watch?v=Xn7wz5xO2YM

Çay İlahisi









Doldur aşık çay doldur,
Aşk elinde pay boldur,
Böyle meclis bulunmaz,
Allah! deyip çay doldur.
***
Bülbül aşkın ceminde,
Dök çayı gül renginde,
Erenler meclisinde,
Doldur aşık çay doldur.
Doldur aşık çay doldur,
Aşk elinde pay boldur,
Böyle meclis bulunmaz,
Allah! deyip çay doldur.
***
Çay piştiyse getirin,
Aşıklara içirin,
Çok salavat getirin,
Doldur sofi çay doldur.
Doldur aşık çay doldur,
Aşk elinde pay boldur,
Böyle meclis bulunmaz,
Allah! deyip çay doldur.
***
Çaylar geldi kopkoyu,
Açılsın cennet yolu,
Girsin müminler soyu,
Doldur kardeş çay doldur.
Doldur aşık çay doldur,
Aşk elinde pay boldur,
Böyle meclis bulunmaz,
Allah! deyip çay doldur.


Erenlerin durağı,
Nurdan yansın çırağı,
Cennet olsun durağı,
Doldur kardeş çay doldur.
Doldur aşık çay doldur,
Aşk elinde pay boldur,
Böyle meclis bulunmaz,
Allah! deyip çay doldur.
***
Çayları koydum düze,
Şeyhim himmet et bize,
Şifadır cümlemize,
Doldur derviş çay doldur,
Şifadır cümlenize,
Doldur derviş çay doldur,
Doldur aşık çay doldur,
Aşk elinde pay boldur,
Böyle meclis bulunmaz,
Allah! deyip çay doldur.
***
Bardaklar kaynaşıyor,
Zakirler ağlaşıyor,
Aşıklar kavuşuyor,
Doldur hacı çay doldur.
Doldur aşık çay doldur,
Aşk elinde pay boldur,
Böyle meclis bulunmaz,
Allah! deyip çay doldur.



***********0*0*0************



Çay İlahisi / Ensar Kardeşler

https://www.youtube.com/watch?v=U7jZGG1-B_g







Aşık olan mest olur, Mevlasına dost olur
Bu çayda şifa bulur, doldur kardeş çay doldur
Çayları har eyleyin, şekeri bol eyleyin
Çok çok zikir eyleyin, doldur kardaş çay doldur.
Aşk-ı Muhammed, Dost-u Muhammed, Can-ı Muhammed
Demliğin rengi sarı, üç bardaktır kararı
Fazla iç yok zararı, doldur kardeş çay doldur.
Çayları koydum düze, Şeyhim himmet et bize
Şifadır cümlemize, doldur kardeş çay doldur.
Aşk-ı Muhammed, Dost-u Muhammed, Can-ı Muhammed
Çay piştiyse getirin, dertlilere içirin.
Çok salavat getirin, doldur kardeş çay doldur.
Bağla beni aşk ataşına yar yar yar
Çözülmesin divaneler, yar yar yar
Yar mürşidim yar yar yar
Başka kapı kabul etmez yar yar yar
Bu derdime sözler yetmez yar yar yar
Yar Mürşidim yar
Yar Sultanım Yar
Yar Kurbanım Yar
Bardak kaynaşıyor Allah der
Aşıklar kavuşuyor, doldur kardaş çay doldur.

Çay ile İlgili Sözler – Çay Sözleri, Çay ve Dostluk Sözleri

1. Güvenmek istiyorum, bir ömür çay içecek kadar.
2. Kim bilir belki bir gün, bir bardak çayın deminde demlenir gözlerimiz.
3. Gel bir çay içelim seninle, şekeri muhabbetimiz olsun.
4. Benim şiirlerin çay kokar, düşlerimde sade sen. Demlikten nefesin bardakta gamzen.
5. Bakma açık içtiğime, benim sevdam demlidir.
6. Kahve yalnızlık ister… Oysa çayın kalabalıkla arası iyidir.
7. Çay var içersen, ben var seversen, yol var gidersen… - Anonim
8. Bir gün çay içelim seninle, çaylar benden manzara senden olsun… - Orhan Kemal
9. Masaya bırakılmış çay gibiyim, gittikçe soğuyorum hayattan.
10. Çay varsa umut var demektir. Hadi eyvallah!


*****************


https://www.mynet.com/cay-ile-ilgili-sozler-icinde-cay-gecen-twitterlik-guzel-ozlu-sozler-ile-ismail-abi-nin-cay-sozleri-190101115759




Çay ile ilgili sözler: İçinde çay geçen Twitterlık güzel, özlü ve romantik sözler ile İsmail Abi'nin çay sözleri...
Deniz Barış 26.10.2018 17:33 | Son Güncelleme: 25.06.2019 15:06




0
TAKİP ET [img(133.39999999999998px,32.400000000000006px)]https://img7.mynet.com/rosetta/services/static/google-news.svg[/img]

Dünyanın pek çok yerinde en sevilen sıcak içeceklerden biri olan çayın yeri Türkler için de ayrıdır. Günlük hayatımızın önemli bir parçasıdır çay. Dünyaca meşhur ince belli bardağımızda dumanı tüten bir çay insana güzel sözler söyletir. İşte Twitter, Facebook, Whatsapp, Instagram vb.den paylaşıma uygun güzel çay ile ilgili sözler romantik laflar...

Çay dünyanın en çok tüketilen sıcak içeceklerinden biridir ve Türkiye için de vazgeçilmezdir. Türkiye için bir çay ülkesi dense yeridir. Kahvaltıyla birlikte, akşam yemekten sonra veya günün her saati çay içeriz. Çay sadece güzel bir sıcak içecek değildir bizim için. Kültürümüze yerleşmiş, kimliğimizin bir parçası olmuştur. Bu yüzdendir ki şairlerden, romancılarımızdan, sanatçılarımızdan sokaktaki, evdeki her vatandaşın çayla ilgili sözleri vardır. Biz de sizin için Twitter, Facebook, Whatsapp, Instagram gibi mecralardan paylaşıma uygun çayla ilgili sözler derledik. Ayrıca Leyla ile Mecnun'dan İsmail Abi'nin çay ile ilgili sözlerini de yazımızın sonunda bulabilirsiniz.

Çay keyfi için aradığınız tüm su ısıtıcıları ve çay makineleri Amazon'da!

ÇAY İLE İLGİLİ SÖZLER

Adeta milli içeceğimiz olan çay ile ilgili kısa, uzun, anlamlı çay ile ilgili sözleri sizin için derledik.

• Yalnızların yarenidir çay.
  
• Geleydin bir çay içimi; sen çay dökerdin, ben de içimi…
  
• Neyse ki çayın demi var, hayatın gamına inat.
  
• Çay benim en iyi halimdir.
  

[*]Güvenmek istiyorum, bir ömür çay içecek kadar.
[*]Çaya kaç şeker alırsın diye bir ses sormalı ara sıra!
[*]Acaba diyorum, ”çay” tadını senden mi alıyor?
[*]Yağmur bereket. Çay umut getirir.
[*]Soğuyan bir bardak çaydır benim ömrüm.
[*]Neyse ki çayın demi var, hayatın derdine inat...
[*]Çay sıvı bilgeliktir.

• Çay yalnızlığı sevmezmiş. Benim çayım da seni istiyor yanında.
  

[*]İnsan vücudunun yüzde yetmiş beşi suysa bizim ki çay suyudur.
[*]Çay varken aşık olunur mu ? Çaysız aşk olur mu? Sensiz çay olur mu?
[*]Hüzün de bir ilaçtır. Çay ile birlikte alınması gerekir.
[*]Çayımın şekeri gitarımın teli. Yazımın sıcağı kışımın ocağı. Denizimin sesi melodimin esi. Her şeyimsin sen.
[*]Demli iki çay ver usta, biri bana diğeri gelmeyen dosta.
[*]Çay deyince, demlik ve bardaktan ötesini görenlere, selâm olsun…
[*]İnsan çaya benzer; sıcak suyun içinde demlenene kadar gerçek rengini bilemezsiniz.
[*]Çayı közde, sevgiyi gözde, tebessümü yüzde, adamlığı özde, mutluluğu azda arayın.
[*]Umulmadık bir gün olabilir bugün… Bir çay söyle, yağmurların kokusunda.
[*]Dünyada ki 4 elementin meydana getirdiği en güzel karışım şüphesiz ki çaydır.


[*]Yalnızlığına bir çay demle. Oturup için kalabalığa doğru.
[*]Çay yoksulların, şairlerin, yalnızların, aşıkların ve yetinmeyi bilenlerin resmi içeceğidir.
[*]Şimdi sana çay söylesem onu da soğutursun.
[*]Doğrudur; İstanbul şiir yazdırır, Sen ise roman, Aşk ise çay demlettirir.
[*]Huyu mu güzel olsun, yüzü mü derseniz. Çayı derim. Çay önemli.
[*]Ama sen öyle güzel gülüyorsun ki çayın yanına bir de kuru pasta ikram ediyorlar sanki…
[*]Şimdi uzağım belki… Ama belli mi olur? Belki demli bir çay kokusuyla gelirim! Belki yağmur olur yağarım şehrine! Belki de rüzgarla düşerim önüne... Sen yeter ki bekle…
[*]Çay birçok dilde üç harftir, benim dilimdeki aşk gibi… Ve karşılıklı içilirse can olur. Sen gibi değil, ben gibi değil, biz gibi…
Çay keyfi için aradığınız tüm su ısıtıcıları ve çay makineleri Amazon'da!

ÜNLÜLERDEN ÇAY SÖZLERİ

Kültürümüzün, yaşamımızın önemli bir parçası olan çay tabii ki şairlerin, romancıların, hikayecilerin de imgeler dünyasının önemli bir parçasıdır. Bu nedenle pek çok ünlü ve yazar da çayla ilgili sözlere imza atmıştır. İşte sizin için derlediğimiz ünlülerden çay sözleri...

• Çayın rengi ne kadar güzel, sabah sabah, açık havada. Orhan Veli Kanık
  

[*]Anılarda kalırdı belki de zamanla ince bel, namussuz çay bile ince belli bardaktan verilmeseydi eğer… Can Yücel
[*]Ömür bir çay içimi kadar zaten. Umay Umay
[*]Çay henüz her şey bitmedi demektir… Cezmi Ersöz
[*]İki çay söylemiştik orda biri açık, keşke yalnız bunun için sevseydim seni… Cemal Süreya
[*]Çay henüz her şey bitmedi demektir… Cezmi Ersöz
[*]Ama bu kente gelirsen unutma beni ara. Sana bir çay ve temiz yaralar ısmarlarım… Osman Konuk
[*]Bir gün çay içelim seninle, çaylar benden manzara senden olsun. Orhan Kemal
[*]Pencerenin önünde örgü ören birinin -örgü mü, bir çay bardağını başka başka tutan ellerin becerikliliği mi… Edip Cansever
[*]Ateşe hakiki bir çay koyalım, Kenti unutanlardan olalım. Cahit Zarifoğlu
[*]Ömrün her anı nasihat, biri çay desin ve başlasın hayat… Fatih Çakmak
[*]Soğuyan bir bardak çaydır benim ömrüm. Nevzat Çelik
[*]Çay içiyoruz mutlu bir sessizlik içinde… Cevat Çapan
[*]Masada çay bardakları ve senin ellerin olsun… Tarık Tufan
[*]Ve oturdu mu bir masaya hakkını verir çay içmenin. Cahit Zarifoğlu


[*]Şimdi ölsek en fazla kahvede çaylar soğur… Yılmaz Odabaşı
[*]Biraz çay soğuklarda... Ne kadar acı şu dünya… Behçet Necatigil
[*]Yazsam okusam, okusam yazsam biri devamlı çay verse bana. Ömer Lütfi Mete
[*]Biz sevdiğimize seni çok özledim diyemezdik, bir çay demler oturur şiir yazardık… Yusuf Mescioğlu
[*]Seni çay içerken izlemek, seni çay doldururken, seni demlerken çayı, kimseler inanmasa da düpedüz sevap. Alper Gencer
[*]Bütün gün kahvede oturdum yedek kulübesinde ve bir kardeşim saf dışı kalsın diye çay söyledim kahveden… İbrahim Tenekeci
[*]Çaycı getir ilaç kokulu çaydan, dakika düşelim senelik paydan… Zindanda dakika farksız aydan… Necip Fazıl Kısakürek
[*]Biz, çayın yalnızlığa iyi gelen tarafını da severiz. Avuçlarken ince belli bardağı, hücrelere kadar hissettiren sıcaklığında unuttuk yalnızlığı. Oğuz Atay
[*]Benim sana verebileceğim çok bir şey yok aslında. Çay var içersen, ben var seversen, yol var gidersen… Aşık Veysel
[*]Benim çay bardağımda senin gözlerin olur, senin gözlerin sizin çay bardaklarınızda… Sezai Karakoç


[*]Çay içmeye gidenler vardı akşamüstü, parklara gidenler de duruma uymak kısaltıyordu günlerini artamayan eksilmeyen bir hüzünle… Turgut Uyar
[*]Otoban dolusu gürültüyü sıkıştırıp beynime; anne dedim, hadi çay koy da içelim. Ali Lidar
[*]Bir çay yalnızlığı Emirgân’dan öteye, değdikçe ısındığı yaldızlı bardağın… Attila İlhan
[*]Sonra çay bize bir gerçeği daha öğretti; Bekleyen her şey soğur, acır ve bayatlar. Mehmet Deveci
[*]Çay bardağında bırakılan dudak payı kadar bile uzak kalamam gözlerine. Sunay Akın
[*]Açık çay içerdi hep. Demli olunca bardağın diğer tarafından beni göremezmiş. Öyle derdi hep. Cemal Süreya
[*]Şimdi diyorum; Şimdi, Bir deniz, Denizde vapur, Gökyüzünde martı, Semaverde çay olmalı. Bir de çaya yaren. Cemal Süreya
[*]Her gülümseyişinde tüm ülkeye çay ısmarlayayım, seninleyken bir yudum çay zenginleştirilmiş uranyum gibi enerji veriyor bana. Murat Menteş
[*]Basit yaşayacaksın basit, sanki bir gün yaşamın sona erecekmiş gibi basit, çay, simit ve peynirle… Yalçın Ergi
[*]Çaycı getir ilaç kokulu çaydan, dakika düşelim senelik paydan… Necip Fazıl Kısakürek


[*]Bir insan efkârlıysa ve bunun üstüne bir de çay içiyorsa sessizce terk edin orayı. Çay bulaşıcıdır. Efkâr da… Bekir Erdoğan
[*]Ne kadar kibirli olursa da bardağın önünde eğilir çaydanlık. Öyleyse bu büyüklenme niye? Bu kibir bu gurur niçin? Mütevazı ol. Hatta bir adım bile geçme gurur kapısından. Bardağı insan bunun için öper daima alnından… Erkin Vahidov

LEYLA İLE MECNUN’DAN İSMAİL ABİ’NİN ÇAY SÖZLERİ

Tüm zamanların en sevilen Türk dizilerinden biri olan Leyla ile Mecnun’da da çayın özel bir yeri vardı. Hemen her bölümde dizinin karakterleri illa ki Erdal Bakkal'da çay içerler. Özellikle dizinin sevilen karakteri İsmail Abi’nin çay ile ilgili sözleri de hala akıllardadır...

• Adamlar bana çay verdi çay. Çay veren adam hiç kötü olur mu? Aklın mantığın kesiyor mu senin?
  
• Her şeyi salla ama çayı demle hacı.
  
• Bir laf edene bakarım adam mı diye, bir de lafa bakarım laf mı diye... Sonra gider ocağa bakarım çay var mı diye. Çay önemli!
  
• İnsan sevmek aşırı yorucu ben sadece çayı seviyorum
  
• Çay içerek bi takım şeyleri düzelteceğime inanıyorum.
  
• Usta bizim çaylar 1 oldu.
  
• Seni sevmek zulümse çay içelim gülümse.
  
• Hayalini gerçekleştiren insanları çay içerek seyrediyorum.
  
• Kimseyi sürekli görmek isteyecek kadar sevmeyin. Siz en iyisi kimseyi sevmeyin, çay için.
  
• İnsanın kendi kendine çay demlemesi sonra tek başına içmesi başlı başına bi mücadele değil mi ya
  

[*]Çay içince mutlu olan birisiyim benden bi zarar gelmez.
[*]Bu havada çay içilir mi deme, çay her havada içilir lakin herkesle içilmez.
[*]Ne kadar fedakâr olursanız olun gün gelir adı "yapmasaydın" olur. O yüzden fazla takmayın. Çay var mı?
[*]Masaya bırakılmış çay gibiyim, gittikçe soğuyorum hayattan.
[*]Ben artık o gemide çay içmek istiyorum.
[*]Çay varsa umut var demektir. Hadi eyvallah!

Gizem KARA - Çay var mı çay

https://www.youtube.com/watch?v=nHm3d97YSUA

https://yemek.com/cayin-tarihcesi/

Çayın Tarihçesi ve Türkiye'ye Gelişi


İçtiğimiz her yudumda ülkemize gelmiş olmasına minnet duyduğumuz, saygıdan önümüzü iliklediğimiz bir içecek çay. Aslında genel olarak ona gerektiği değeri vermeme gibi bir alışkanlığımız vardır. Hele bir de çalışıyorsanız kendinize iyi bir çay yapacak vaktiniz kalmaz hiç.

Önünüze gelen çaylar gerçek çayın hissettirmesi gereken bütünlüğü hissettiremez. Daha çok kaynatılmış su içinde esans varmış gibi gelir. Madem bu kadar üzgünüz bu konuda, gelin birlikte öğrenelim çay aslında nedir, hangi dönemde tanışmışızdır, hayatımızı nasıl etkilemiştir.

Editörün notu: Herkesin söyleyecek bir şeyi vardır çay hakkında. Onları da yorum bölümüne yazarak bizi beslemeyi lütfen unutmayın. Yazdığınız her yorum bizim için çok değerli.

Çay nerede ve nasıl kullanılmaya başlanmıştır?

wikipedia
Çay ilk olarak milattan önce 2737 yılında, Çin'de medikal amaçlarla kullanılmaya başlanmış. Zaman ilerledikçe çayı suyla bir araya getirip bir içeceğe dönüştürmüşler. İlk içilebilir halde kullanılması milattan önce 10. yüzyıla denk geliyor.

Etimolojik yani kelime kökeni olarak bugün kullandığımız çay kelimesi, bize Çin'in bir lehçesi olan Mandarin'den gelmiştir. Okunuş olarak "ça", Latin harfleriyle yazılımı "cha" olan bu kelime, zamanla Orta Asya, Orta Doğu ve Kuzey ülkelerine kadar ilerlemiştir. Bu nedenle bu coğrafya içinde yer alan neredeyse tüm ülkeler çay kelimesini "çay" olarak okumaya devam eder.

Çin'de içilmeye başlanan ve artık diğer ülkelere yayılım gösteren çayın yolculuğu ilk dönemde: Kore, Japonya ve Vietnam üzerine olmuştur. İnsanlar bu ülkelerde çay içiyorken, çayın neredeyse bir diğer piri olan Hindistan'da çay hala medikal amaçlarla kullanılıyormuş.

Çay ve İngiltere bağlantısı nasıl olmuştur?

wikipedia
Günümüze yavaş yavaş yaklaşıldığında, 18. yüzyılda çay eksperleri Çin'den çıkıp Portekiz'e gitmişler ve burada çay ekmeye başlamışlar. Çay endüstrisi böylece yavaşça kurulmuş. İngiltere'nin Portekiz'e gitmesi ve buradan çaya dair bilgilerin yanı sıra tohumları da almasıyla çay artık Avrupa'ya da aktarılmış.

Ancak basit görünen bu süreçte, yani 18.yüzyıla kadar çayın bir içecek olarak tüketimi hala yaygınlaşmamış, aksine pahalı bir içecek olarak festival ya da özel durumlarda tüketilmiş.

1785'den sonra İngiltere ve İrlanda, çayı günlük kullanıma entegre etmişler. Her şey burada da bitmemiş, İngiltere çayın nasıl içildiğini Hindistan'a tanıtmış ve burada büyük çay yetiştirmeleri yapılmış.

Çayın Osmanlı'ya geliş öyküsü nedir?

dailymotion - sultan ii. abdulhamid han
Hükmettiği topraklardan kahveyi getiren ve tüm toprakları genelinde yeni bir kültüre ön ayak olan Osmanlı'nın çayla tanışma hikayesi, İstanbul'daki birkaç dükkanın çay ithalatı yapmasıyla başlamış. Çayın değerli ve güzel bir içecek olduğunun farkına varan Osmanlı, Sultan II. Abdulhamid döneminde Çin'den getirilen fidanları Bursa'ya ektirmiş ancak ekolojik nedenlerle burada çay yetiştirmek mümkün olmamış.

Yapılan araştırmalara göre Türkler'in çayla tanışıklığı aslında çok daha öncelere Orta Asya'ya dayanıyormuş. Hatta 12. yüzyıl bile diyebiliriz. Bir Kazan Kırım Türk'ü ve dil islahatçısı olan Abdül'l-Kayyum Nasıri'nin kitabı Fevakihü'l-Cülesa'da ilk çay içen Türk'ün Hoca Ahmet Yesevi olduğu vurgulanmış.

twitter - osmanlı kahvehaneleri
Çay konusunda bilinenin aksine çok büyük bir varlık gösteremeyen Osmanlı, bu sırada I. Dünya Savaşı'nı yaşamış. Kaybettiği topraklar ve ticari anlaşmalar nedeniyle bir kültür haline gelen kahveyi oldukça pahalıya ithal etmeye başlamış. Yemen'den gelen kahveler çok pahalı bir hal almış.

Bu konuda önlem alınması gerektiğini düşünen Mustafa Kemal ******, Türkiye topraklarında yetiştirilebilecek bir bitki olan çayın yaygınlaşması için çalışmalara başlamış. Kahvenin pahalı yüzüne karşılık çay, daha ucuza imal edilebilen ve kolay ulaştırılabilen bir içecek olmuş.

20. yüzyıla kadar çayla çok haşır neşir olmayan Türkler, 1900'lü yıllarda Karadeniz'in özellikle Rize ilinde çayda önüne geçilemez bir büyüme gözlemlemiş. 1924 yılında devlet tarafından Rize'de çay yetiştirilmesi konusunda bir yasa çıkarılmış. 1930'lara gelindiğinde Gürcistan'dan alınan 70 ton siyah çay tohumu ekilmiş ve Rize'nin bir çay yıldızı olması sağlanmış.

Dönem dönem yapılan tüm regülasyonlara rağmen, dünyada en yüklü miktarda çay üretimi gerçekleştiren ilk 6 ülke arasındaki yerimizi almışız.

Günümüzde çay kültürü nasıldır?

deviantart

******'ün teşvikleri ve bölgesel kalkınmanın sağlanmasıyla birlikte Türkiye artık çay konusunda dünyada hatırı sayılır bir noktada yer alıyor. Bunun nedeni yalnızca üretim bazı değil aynı zamanda çay içme oranının da oldukça yüksek olması.
Kişi başına ortalama yıllık 6.87 kg çay tüketimiyle Türkiye, dünya üzerinde en çok çay tüketen ülke. Bir düşünün, çayın gelişmesine öncülük eden İngiltere'nin arkada kaldığı bir listeden bahsediyoruz.

Günümüzde çay, Türkiye'de günün her öğünü içilen ve özellikle içine asiditesini değiştirebilecek herhangi bir ek gıda olmadan tüketilen biçimdedir. Demlilik oranlarına göre farklı isimler alır. Bunun yanı sıra toz şeker ya da kıtlama şeker türleriyle tüketilir.

Günümüzde çay kültürü bambaşka bir yazı konusu diyebiliriz. Ayrıca içine sadece çayla henüz yeni tanışmış sayılan Türkiye'yi almak olmaz. Çin'den başlayıp gelebiliriz günümüze.

Tam kıvamında demli çaylı günlere!

****0*0*************
https://www.rtb.org.tr/tr/cayin-tarihcesi

ÇAYIN TARİHÇESİ





İlk kez Çin’de ortaya çıkan çayın tarihi M.Ö. III. yüzyıla dayanır. Rivayete göre, M.Ö. 2700’lerde İmparator Shenn Nung bir çay ağacının altında oturur. Bu sırada elindeki sıcak su dolu kâseye birkaç yaprak çay yaprağı düşer. Düşen yaprakların suya verdiği renk ve tat imparatorun hoşuna gider. Shenn Nung’un bunu içip şifa bulmasının üzerine çay, şifa bulmak amacıyla ilaç olarak kullanılmaya başlanır. Başlangıçta tedavi amacıyla kullanılan çay, Çin’de ticaretin gelişmeye başlamasıyla ticari bir unsur haline gelir. M.S. VIII. Yüzyılda Çin kültürünü incelemeye gelen Japon rahipler burada çayla tanışır ve bu mucizevi bitkiyi ülkelerine de götürürler. Böylece Japonya’ya gelen çay, Japon halkı tarafından da sevilir. Hatta önemli protokol toplantılarında çay seremonisi bile yapılmaya başlanır. Japonya’dan Hindistan ve İran’a yayılan çayın Avrupa topraklarına gelmesi ise ancak XVII. Yüzyılda mümkün olur. Hollanda, Fransa, İspanya ve İngiltere çayla tanışan ilk Avrupa ülkeleri olurken; Rusya da Çin’den gelen ticaret kervanlarıyla aynı dönemlerde çayla tanışır. Böylece XVIII. Yüzyıla gelindiğinde çok sayıda millet çayla tanışmıştır arttık…

Çayı ilk içen Türk’ün Hoca Ahmet Yesevi’nin olduğu birçok kaynakta bildirilmekle beraber, Türklerin çay ile tanışması ise XIX. Yüzyılda mümkün olur… 1879 yılında, Basra Valiliği’nde bulunmuş Hacı Mehmet İzzet Efendi yayımladığı “Çay Risalesi” adlı eserde, çayın faydalarından bahseder ve sıklıkla tüketilmesini tavsiye eder. 

II. Abdülhamit döneminde ilk kez çay zirai bir ürün olarak düşünülür. 1894 yılında, Orman, Madenler ve Tarım Bakanlığı’ndan dönemin sadrazamına bir belge yazılır. Belgede çayın ticari değerinin yanı sıra şifa kaynağı olduğu belirtilerek, tarımının yapılması amacıyla ‘uygundur’ onayı istenir. Konuyla ilgili onayın kısa süre içinde çıkmasıyla beraber Japonya’dan tohum tedarik edilir. Çayın ekimi ile ilgili ilk girişimler Bursa’da gerçekleşir, ancak ekolojik koşulların elverişsizliği sebebiyle bu girişimler başarısızlıkla sonuçlanır.

1917 yılında Halkalı Yüksek Ziraat Mektebi Müdür Vekili Ali Rıza Erten ve beraberindeki heyet, çay yetiştirilen bölgeyi incelemek üzere Batum’a gider. Doğu Karadeniz’de Rize ve çevresinin toprak ve iklim koşulları itibariyle Batum’la benzerlik gösterdiğini anlatan bir rapor hazırlar ve dönemin Ekonomi Bakanlığı’na sunar.   Rapor, I. Dünya Savaşı nedeniyle askıya alınsa da 1924 yılında Rize ve çevresindeki sosyo-ekonomik sorunların tartışıldığı bu dönemde tekrar gündeme alınır. Böylece 1924 tarihli çay, mandalina ve portakal yetiştirilmesine ilişkin 407 Sayılı Kanun çıkartılır. Dönemin Ziraat Umum Müdürü Zihni Derin tarafından başlatılan ilk çalışmalar, Gürcistan’dan getirtilen ilk tohumlarla mümkün olur. Rizeli üreticilere dağıtılan bu tohumlarla Borçka’da ilk deneme üretimleri başlar. Deneme üretimlerinin başarılı sonuçlanmasıyla, 1937’de Batum’dan 20 ton çay tohumu ithal edilir ve ilk mahsul 1938 yılında alınır. Rize’ye ilk çay tohumunu getiren Hulusi Karadeniz ile ilk çay kanununun hazırlanmasında emeği geçen Esat Özoğuz’da bölgede saygıyla anılan unutulmaz isimlerdir.  1930’lu yılların sonunda bölgede birçok küçük ölçekli fabrika kurulmasından sonra çay bugün Rize'nin ekonomisinin vazgeçilmezi haline gelmiştir.

Dünyada en çok çay tüketen ülkeler arasında Türkiye’nin de yer aldığının da unutmadan altını çizelim. 1900’lü yıllara kadar çayı tanımayan ve tam bir ’kahve tiryakisi’ olan Türkiye'de bugün çay, sudan sonra en sık tüketilen içecek haline gelmiş durumdadır. Türkiyede en çok çay üretilen il Rize'dir