ÇOKLU ZEKA KURAMI

ÇOKLU ZEKA KURAMI

Çoklu Zeka Kuramının Ortaya Çıkışı
Önceleri doğuştan geldiğine inanılan, belli bir zeka ile doğup yaşamını onunla sürdürme görüşü hakimken, günümüzde bu anlayıştan vazgeçilmiştir. Toplum ve eğitim üzerinde yıllardır sürüp giden ve ilk görüşü yansıtan eski görüşün etkisi Ç.Z.K ile sarsılmaya başlamıştır. Ç.Z.K hemen hemen her yaş ve yetenek düzeyindeki bireyin, zihinsel fonksiyonlarını geliştirebileceğini ve bir problem karşısında bütün zekalarımızın ortak çalışarak çözüm yoluna ulaştırdığını savunmaktadır.
Bir öğrenme psikologu olan Prof.Dr. Howard Gardner, insan zekasının geniş yelpazesinin görmezden gelindiğini ve çocukların bütün yeteneklerinin fark edilmediğini belirtip, onları belirli bir sisteme yerleştirerek onlara büyük bir haksızlık yaptığımız görüşündedir. Kaza ya da hasar görmüş beyinleri inceleyen Gardner, çoğu kez sağlıklı kalacak şekilde birbirinden bağımsız ayrı ayrı yetenekleri gözlemlemiştir.
Gardner şöyle demiştir: “Çocuklarda ve beyin hasarlı yetişkinlerde yaptığım günlük çalışmalar beni insan doğası ile bedensel bir olguyla derinden etkiledi. İnsanlar çok geniş ve çok sayıda kapasitelerle dolu. Bir bireyin bir alandaki üstünlüğü, bir başka alandaki gücüyle karşılaştırabilecek ve tahmin edilebilecek kadar basit değildir; çünkü bir kapasitesini yitiren bir bireyin diğer kapasiteleri sağlıklı bir şekilde devam etmektedir”. İşte, çoklu zeka kuramının çıkış noktası Gardner’in bu gözlemleri olmuştur.
Gardner 1983 yılında yayımladığı “Zihnin Çerçeveleri” (Frames Of Mind) adlı kitabında “yedi ayrı zeka kapasitesi” ortaya koymuştur.
Gardner zeka kapasitelerinin sadece bunlarla sınırlı kalmadığını daha fazla zeka alanlarının olabileceğini belirtmiştir. Nitekim 1999 yılında yayımladığı “Zeka Yeniden Yapılandırıldı” (Intelligence Reframed) adlı eserinde sekizinci zeka alanını da kapsayacak şekilde teoriyi yeniden formüle etmiştir.

Gardner kapasitelere yetenek değil de, niye zeka alanları olarak nitelendirdiğini şöyle açıklamaktadır: “Eğer ben bu kapasitelere zeka değil de yetenek deseydim ve kuramın adı da çoklu yetenek kuramı olsaydı, insanlar esner ve hemen kabul ederlerdi; oysa ben insanları düşündürmek istiyorum. Bu kapasitelere zeka demekle zekanın tekil olmadığını ve şimdiye kadar düşünmediğimiz bazı şeylerin zeka olabileceğini vurgulamaktayız”. Garder’ın bu sözlerinden de anlaşılabileceği gibi bu kapasitelere yetenek desek yanlış olmaz; fakat bazılarına zeka deyip bazılarına yetenek olarak dersek hata yaparız. Mesela Mozart’a çok yetenekli deyip; ama zeki değil demek büyük haksızlık olur.
Bundan böyle sözel ve matematiksel kapasitelerimizi zeka alanı olarak nitelendirip, diğer kapasitelerimizi ( müzik,bedensel...) yetenek olarak nitelendirmek tutarsızlık olur. Ya hepsi yetenek ya da hepsi zeka olarak nitelendirilmelidir.

TABLO1.3 ZEKAYA İLİŞKİN ESKİ VE YENİ ANLAYIŞ

‘’1. Zeka doğuştan kazanılır, sabittir. Bu nedenle de asla değiştirilemez

2. Zeka, niceliksel olarak ölçülebilir ve tek bir sayıya indirgenebilir.


3. Zeka tekildir. Yani tek bir zeka vardır.
4. Zeka, gerçek hayattan soyutlanarak (yani belli zeka testleri ile) ölçülür.

5. Zeka ,öğrencilere belli seviyelere göre sınıflandırmak ve onların gelecekteki başarılarını tahmin etmek için kullanılır.”



“1. Bir bireyin genetiksel olarak kalıtımla birlikte getirdiği zeka kapasitesi geliştirilebilir ve değiştirilebilir.
2. Zeka, herhangi bir performansta, üründe veya problem çözme sürecinde sergilendiğinden sayısal olarak hesaplanamaz.
3. Zeka, çoğuldur ve çeşitli yollarla sergilenebilir.
4. Zeka, gerçek hayat durumlarından veya koşullarından soyutlanamaz.

5. Zeka öğrencilerin sahip oldukları gizil güçlerini veya doğal potansiyellerini anlamak ve onları başarmak için uygulayabilecekleri farklı yolları keşfetmek için kullanır.”


Çoklu Zeka Kuramının İlkeleri
1) İnsanlar çok fazla zeka türüne sahiptir.
2) Her insan, aktif olarak kullandığı zeka ile özel bir karışıma sahiptir.
3) Her insanın kendine özgü bir zeka profili vardır.
4) Zekaların her biri insanda farklı bir gelişim sürecine sahiptir.
5) Bütün zekalar dinamiktir.
6) İnsandaki zekalar tanımlanabilir ve geliştirebilir.
7) Her insan kendi zekasını tanıma ve geliştirme fırsatına sahiptir.
Her bir zekanın gelişimi kendi içinde değerlendirilmelidir.
9) Her bir zeka; hafıza, dikkat algı ve problem çözümü açısından farklı
bir sisteme sahiptir.
10) Bir zekanın kullanımı esnasında diğer zekalardan da
faydalanılabilir.
11) Kişisel alt yapı, kültür, kalıtım ve inançlar zekaların gelişimi
üzerinde etkiye sahiptir.
12) Bütün zekalar insanın kendini gerçekleştirmesi yolunda, farklı ve
özel kaynaklardır.
13) İnsan gelişimini değerlendiren tüm bilimsel teoriler Çoklu Zeka
Kuramını desteklemektedir.
14) Şu anda bilinen zeka türlerinden daha farklı zeka türleri de olabilir.
15) Zekanın tanımı gerçek yaşamdaki zekaya dayanır.
16) Her zeka alt yada ikincil yetenekler içerir ya da farklı biçimlerde
ortaya çıkarır.
17) Zeka sadece değişmekle kalmaz, aynı zamanda başkalarına da
öğretilebilir.
18) Zeka çok yönlülük göstermesine rağmen, kendi içinde bir bütündür.
19) Her insan, çeşitli zeka alanlarının tümüne sahiptir.
20) Bir insanın her alanda zeki olabilmesinin birçok yolu
bulunmaktadır.
21) Saf bir zeka çok seyrek görülür.
22) Gelişimsel teori, çok yönlü zeka teorisini uygular.



ÇOKLU ZEKA ALANLARI VE ÖZELLİKLERİ
Ç.Z.K yer alan zeka türleri aşağıdaki gibi sınıflanmaktadır.
1) Sözel/ Dilsel Zeka ( Verbal / Linguistik)
2) Mantıksa/ Matematiksel Zeka( Logical / Mathematical)
3) Görsel / Uzaysal ( Uzamsal) Zeka ( Verbal / Spatual)
4) Bedensel / Kinestik Zeka ( Bodily / Kinesthetic)
5) Müziksel / Ritmik Zeka ( Musical)
6) Sosyal( Kişiler Arası) Zeka ( Interpersonal )
7) İçsel / Öze Dönük Zekası ( Intrapersonal)
Doğa / Doğacı Zeka ( Naturalist)
1) Sözel/ Dilsel Zeka ( Verbal / Linguistik)
Sözel Zeka: Kelimelerle düşünme ve ifade etme, dildeki kompleks anlamaları değerlendirme. Kelimelerdeki anlamları ve düzeni kavrayabilme, şiir okuma, hikaye anlatma, gramer bilgisi, soyut ve simgesel düşünme; kavram oluşturma ve yazma gibi karmaşık olayları içeren, dili üretme ve etkin kullanma becerisidir.

Bu Zeka Alanı Güçlü Olan Öğrencilerin Bazı Özellikleri:
1) Normal öğrencilerden daha iyi yazarlar.
2) Uzun hikayeler ve fıkralar anlatırlar.
3) İsim, yer ve tarihleri hafızalarında rahatlıkla tutabilirler.
4) Yaşına göre iyi bir kelime haznesine sahiptirler.
5) Tekerlemeleri, anlamsız ritimleri ve kelime oyunları çok severler.
6) Kitap okumayı çok severler.
7) Dinleyerek öğrenmeyi severler.
Yazılı veya sözlü hitabetleri çok gelişmiştir.
9) İkna kabiliyetleri çok yüksektir.
10) Bulmaca çözmeyi, bilmeceleri, roman ve hikaye okumayı çok severler.
11) Farklı dilleri öğrenme yetenekleri çok yüksektir.
12) Taklit yetenekleri çok güçlüdür.
13) Ayrıca bu zeka alanı güçlü olan bireyler: Edebiyat, arşivcilik, dil-bilim, hukuk, siyaset gibi alanlarda başarıyla çalışabilirler.


BU ZEKAYLA İLGİLİ KULLANABİLECEK YÖNTEM VE TEKNİKLER
- Düz anlatım yöntemi
- Beyin fırtınası
- Öykü anlatma
- Örnek olay
- Akrostiş tekniği
- Bulmaca
- Kavram haritaları


HANGİ HEDEFLERE ULAŞMADA KULLANILIR
- BİLİŞSSEL ALAN: bilgi, kavarama, uygulama, analiz, sentez, değerlendirme basamakları
- DUYUŞSAL ALAN: alma, tepkide bulunma, değer verme, örgütleme basamakları
- PSİMOTOR ALAN: Algılama (işitmeyle ilgili uyarılma) basamağı

2) Mantıksal/ Matematiksel Zeka( Logical / Mathematical)
Mantıksal-Matematiksel Zeka: Bilimsel düşünme ya da tümdengelimci düşünmeyi çağrıştırır. Hesap yapma ve bazı şeylerin mantıksal, sistematik düzenini görebilme yeteneği olarak tanımlayabiliriz. Bu zeka alanı; uzun sayı dizilerini kolayca kavrama, analiz etme, kavramları tanıma, sayılar ve geometrik şekiller gibi soyut sembollerle çalışma, parçalar arasında ilişkiler kurma veya bu parçalar arasındaki farklılıkları görme kapasitesini gerektirir.

Bu Zeka Alanı Güçlü Olan Öğrencilerin Bazı Özellikleri:
1) Nesnelerin oluşumu veya nasıl çalıştığına dair çok fazla soru sorarlar.
2) Matematik deresini çok severler.
3) Zeka oyunlarından, deney yapılmasından, sınama, sorgulama ve araştırmalardan zevk alırlar.
4) Grafik ve şemaları yorumlayabilir ve bunlarla çalışmaktan çok hoşlanırlar.
5) Akıl yürüterek, soyut modeller tasarlayarak, sayılarla düşünerek, ilişkiler ve bağlantılar kurarak öğrenirler.
6) Bilgisayar oyunlarını oynamaktan hoşlanırlar.
7) Miktar tahminlerinde bulunurlar.
Somut cisimleri, soyut sembolik ifadelere dönüştürebilirler.
9) Muhasebe, matematik, mühendislik, istatistik, bilgisayar, ekonomi ve fen bilimleri gibi alanlarda başarıyla çalışabilirler.

BU ZEKAYLA İLGİLİ KULLANABİLECEK YÖNTEM VE TEKNİKLER
- Problem çözme
- Beyin fırtınası
- Hesap yapma ve sayısal işlemler
- Nesneleri sınıflara ayırma
- Bilimsel düşünme
- Sokrat türü sorgulama
- Örnek olayı akıl yürüterek sonucunu kestirme
- Sinektik tekniği

HANGİ HEDEFLERE ULAŞMADA KULLANILIR
- BİLİŞSSEL ALAN: kavarama, uygulama, analiz, sentez, değerlendirme basamakları
- DUYUŞSAL ALAN: örgütleme, değerler sisteminde tutarlılık basamakları

3) Görsel / Uzaysal ( Uzamsal) Zeka ( Verbal / Spatual)
Görsel Zeka : “Resimler ve imgeler zekasıdır. Görsel dünyayı doğru olarak algılama ve kişinin kendi görsel yaşantılarını yeniden yaratma kapasitesi” olarak tanımlanabilir. Şekil, renk, biçim ve dokunuşu zihnin gözü ile görme ve bunları resim olarak somut temsillere dönüştürme yeteneğini içerir.

Bu Zeka Alanı Güçlü Olan Öğrencilerin Bazı Özellikleri
1. Renklere karşı çok hassas ve duyarlıdır.
2. Arkadaşlarına göre daha çok hayal kurarlar.
3. Yaşına göre yüksek düzeyde beceri gerektiren resimler çizerler.
4. Filmleri, slaytları ve benzeri diğer görsel sunuları izlemeyi severler.
5. Okurken kelimelerden çok resimlerle öğrenirler.
6. Defterlerine ve kitaplarına sık sık karamalar yaparlar.
7. Üç boyutlu yapılar veya modeller oluştururlar.
8. Renkleri kullanma yetenekleri gelişmiştir
9. Harita okuma yetenekleri gelişmiştir.
10. Satranç gibi oyunları oynamayı severler.
11. Görüntüleri hayalinizde oluşturabilme (görselleştirebilme).
12. Boşlukta yolunu bulabilme.
13. Bu zeka alanı güçlü olan insanlar; resim, grafik, heykel gibi görsel sanatlarla, denizcilik, harita yapımcılığı, mimarlık gibi alanlarda başarıyla çalışabilirler.

BU ZEKAYLA İLGİLİ KULLANABİLECEK YÖNTEM VE TEKNİKLER
- Hayal gücüyle görselleştirme
- Konuşan resimler tekniği
- Düşündüklerini resmetme
- Akrostiş tekniği
- Film ve slaytlar
- Gezi gözlem
HANGİ HEDEFLERE ULAŞMADA KULLANILIR
- BİLİŞSSEL ALAN: uygulama, analiz, sentez, değerlendirme basamakları
- DUYUŞSAL ALAN: alma, tepkide bulunma, değer verme, örgütleme basamakları
- PSİMOTOR ALAN: Algılama basamağı (görme ile ilgili uyarılma)

4) Bedensel / Kinestik Zeka ( Bodily / Kinesthetic)
Bedensel Zeka: Duyularını, vücudunu uygun biçimde kullanma (dans ve beden dili), oyun oynama(spor yapma) , düşünerek yeniden üretme, vücudunun herhangi bir bölümünü farklı yollarla kullanma yeteneğidir.
Günlük hayattaki; yürüme, yemek yeme, jest ve mimiklerimiz, spor yapma, bilgisayarda yazı yazma gibi etkinlikleri yaparken bu zeka alanımızı kullanırız.

Bu Zeka Alanı Güçlü Olan Öğrencilerin Bazı Özellikleri
1) Bedensel hareketlerini çok iyi kontrol ederler. Bir eliyle bir şey yaparken diğer eliyle başka bir şeyler yapabilirler.
1. Taklit yetenekleri gelişmiştir.
2. Sportif çalışmalarda başarıdırlar.
3. Yüz-beden ifade yollarını ustalıkla kullanabilirler.
4. El-parmak koordinasyonunda başarılıdırlar.
5. Konuşmayı, dans etmeyi, hareket etmeyi çok severler.
6. Uzun süre hareketsiz kalamazlar. Sınıfta hareketsiz kalırlarsa sınıfın huzurunu bozabilirler. Bunun için bu öğrencilere bedenlerini kullanacakları bazı etkinlikler ( drama, rol yapma teknikler kullanarak bu öğrencileri görevlendirme, tahtayı silme) yaptırılabilir.
7. En iyi öğrenme yolları yaparak yaşayarak öğrenmedir.
8. Bir şeyi parçalayıp, birleştirmeyi çok k severler.
9. El becerileri oldukça gelişmiştir.
10. Birden fazla spor dalında başarılı olabilirler.
11. Heykeltıraş, cerrahlık, tamirci, oyunculuk, sanatçılık, dans gibi alanlarda başarıyla çalışabilirler.
BU ZEKAYLA İLGİLİ KULLANABİLECEK YÖNTEM VE TEKNİKLER
 Gösterip yaptırma
 Drama
 Rol yapma
 Bedenin kullanabileceği etkinlikler
 Gezi gözlem

HANGİ HEDEFLERE ULAŞMADA KULLANILIR
 BİLİŞSSEL ALAN: uygulama,
 DUYUŞSAL ALAN: tepkide bulunma, değer verme, örgütleme basamakları
 PSİMOTOR ALAN: Algılama basamağı, Kuruluş, kılauzlanlanmış faliyet, mekanizma, karmaşık dışavuruk faliyet, uyum, yaratma basamakları

5.Müziksel / Ritmik Zeka ( Musical)
Müzik zekası diğer zeka türlerinden önce gelişir. Yani ilk önce bu zeka türümüz gelişir. Daha çocuk anne karnındayken dışarıdaki sesleri, titreşimleri duyabilmektedir. Bazılarına göre “işitsel-titreşimsel zeka” olarak da tanımlanmaktadır.
Müziksel Zeka: Ritmik ve tonal kavramları tanıma ve kullanma ile çevreden gelen seslere, insan seslerine ve müzik aletlerine duyarlılık kapasiteleri içerir.

Bu Zeka Alanı Güçlü Olan Öğrencilerin Bazı Özellikleri
1 Şarkı melodilerini çok iyi hatırlar.
2 Güzel sesleri ve şarkı söyleme yetenekleri vardır.
3 Müzik dersini çok severler.
4. Farkında olmadan kendi kendine mırıldanırlar.
5. Şarkı dinlemekten çok hoşlanırlar.
6. Müzik aletlerini iyi bir şekilde çalabilirler.
7. Seslere karşı aşırı duyarlıdırlar.
8. Olayları müziksel dille düşünürler.
9. Melodilerle, ritimlerle, empati kurarak, müziğin yapısını kavrayarak öğrenirler.
10. Şarkıcılık, bestecilik, müzisyenlik gibi alanlarda başarıyla çalışabilirler.


BU ZEKAYLA İLGİLİ KULLANABİLECEK YÖNTEM VE TEKNİKLER
1 Ritm
2 Fon müzikleri
3 Akrostiş
4 İlahi


HANGİ HEDEFLERE ULAŞMADA KULLANILIR
1 BİLİŞSSEL ALAN: uygulama,
2 DUYUŞSAL ALAN: alma, tepkide bulunma, değer verme, basamakları
3 PSİMOTOR ALAN: Algılama basamağı (işitme ile ilgili uyarılma), Kuruluş ( duygusal kuruluş)

6.Sosyal ( Kişiler Arası) Zeka ( Interpersonal)
Sosyal Zeka: Çevredekilerle iletişim kurma, onları anlama, kişilerin ruh durumlarını anlama, yeteneklerini tanıyabilme gibi kapasiteleri içerir. Öğretmenler, psikologlar, bu yetilerini ustalıkla kullanırlar.
Bu Zeka Alanı Güçlü Olan Öğrencilerin Bazı Özellikleri
1) Sözlü ve sözsüz iletişimde becerilidirler.
2) Arkadaşlarıyla iyi geçinirler.
3) Başkaların, davranışlarının ardındaki niyeti fark edebilirler.
4) Gruba canlılık ve hareket getirir.
5) Sosyal ortamlarda bulunmayı çok severler.
6) Diğer insanları konuşmalarıyla etkiler.
7) Farklı kültür ve farklı yaşamları çok merak ederler.
Gruplar halinde çalışmaktan hoşlanırlar.
9) Çok kolay uyum sağlayabilirler.
10) Organize etme, liderlik yapma gibi yetenekleri vardır.
11) Çok güçlü espri yetenekleri vardır .
12) Başkaları daima onlarla olmak isterler.
13) Empati yetenekleri oldukça gelişmiştir.
14) Başkalarına hal hatır sorarlar.

BU ZEKAYLA İLGİLİ KULLANABİLECEK YÖNTEM VE TEKNİKLER

1. Grup tartışması
2. Beyin fırtınası
3. Rol yapma
4. Toplumsal konularla ilgili tartışmalar
5. Altı şapkalı düşünme tekniği
6. Panel
7. Çember tekniği
8. Workshop

HANGİ HEDEFLERE ULAŞMADA KULLANILIR
- BİLİŞSSEL ALAN: bilgi, kavrama,uygulama, analiz, sentez, değerlendirme basamakları
- DUYUŞSAL ALAN: alma, tepkide bulunma, değer verme, örgütleme basamakları
- PSİMOTOR ALAN: Algılama basamağı

7) İçsel / Öze Dönük Zekası ( Intrapersonal)
İçsel Zeka: İnsanın duygularını, duygusal tepki derecesini, düşünme sürecini tanıma, kendini yansıtma, öz benliğini anlama yetisi, ve önsezi gibi kendi iç görünüşünü bilmesidir. Başka bir deyişle kendi bilincimizi tanımamızı ve kendi kendimizi analiz edebilmemizi sağlar. Bizim kendi kişiliğimiz ve kendimizi aşma yeteneğimiz içsel zekamızın işleyen kısmıdır.
I. Bu Zeka Alanı Güçlü Olan Öğrencilerin Bazı Özellikleri
1. Bağımsız olma eğilimindedirler.
2. Hayattaki başarı ve başarısızlıklarından ders alırlar.
3. Yalnız oynamaktan ve ders çalışmaktan hoşlanırlar.
4. Kendi zayıf ve güçlü yönleri hakkında gerçekçi bir görüşe sahiptirler.
5. Çok fazla akıl danışmazlar.
6. Hakkında çok fazla anlatmadığı fobileri vardır.
7. İçsel zeka özeldir. Dilsel, müziksel, kişiler arası, bedensel gibi tüm zeka türlerini kapsar.
8. Çok iyi konsantrasyon sağlayabilirler. Gardner’e bu zeka alanımız çok önemlidir; çünkü birey kendini çok iyi bilmeli ki hayatta başarılı olabilsin.
9. Derin düşünme becerilerine sahiptirler.
10. Yazarlık, sosyal hizmet uzmanlığı, ressamlık, dini liderlik, psikolog, sanatçı vb. alanlarda başarılı olabilirler



BU ZEKAYLA İLGİLİ KULLANABİLECEK YÖNTEM VE TEKNİKLER
1. Sen Olsaydın Ne Yapardın
2. Öğrencilerin Duygu Ve Tecrübelerinden Yararlanma Tekniği
3. Örnek Olaydaki Kişiler Yerine Kendini Koyması
4. Duygu Ve Heyecan Anları
5. Hayal Etme
6. Altı Şapkalı Düşünme Tekniği
7. Konuşan Resimler Tekniği


HANGİ HEDEFLERE ULAŞMADA KULLANILIR
1. BİLİŞSSEL ALAN: karama,uygulama, analiz, sentez, değerlendirme basamakları
2. DUYUŞSAL ALAN: alma, tepkide bulunma, değer verme, örgütleme, değerler sisteminde tutarlılık basamakları

3. PSİMOTOR ALAN: algılama basamağı ( duyusal uyarılma) , kuruluş ( duyusal kuruluş)


Doğa / Doğacı Zeka ( Naturalist)
Gardner 1980’li yılların başında yedi zeka alanı tanımlamış; fakat 1996 yılında zeka alanı olarak adlandırılmayı açıkça hak eden bir beceri keşfettiğini belirtmektedir. Daha önceki yedi olan zeka türüne sekizinci zeka türü olarak doğa zekasını eklemiştir.
Doğa Zekası: Kayalar ve çimler ile flora, fauna çeşidi de dahil olmak üzere; bitkileri hayvanları, dağları, denizleri tanıma yeteneğidir.
Kısaca doğa zekası tabiatı tanıma ve tabiatla bütünleşme kapasitesi de diyebiliriz.
Bu Zeka Alanı Güçlü Olan Öğrencilerin Bazı Özellikleri
1) Doğadaki her canlının yaşamına ilgi duyarlar.
2) Belgesel izlemeyi, seyahat etmeyi çok severler.
3) Doğanın insanlar üzerine etkisi ile ilgilenirler.
4) Canlılarla iletişim kurarlar. Onlarla konuşurlar.
5) Bitki yetiştirmeyi çok severler.
6) Toprakla oynamaktan zevk alırlar.
7) Sınıftaki çiçekleri sular ve onların bakımını üstlenirler.
Çevre ve hayvan haklarını savunurlar.
9) Doğa ve canlıları ilgilendiren konularda çok başarılıdırlar.
10) Doğayı gözlemleme yeteneği kazanarak, kendisinin de bu
11) Dünyanın bir parçası olduğunun farkına vararak öğrenirler.
12) Zooloji, botanik, kimya, biyoloji, arkeoloji, tıp, fotoğrafçılık, dağcılıkla ilgili alanlarda başarıyla çalışabilirler

BU ZEKAYLA İLGİLİ KULLANABİLECEK YÖNTEM VE TEKNİKLER
1 Doğa gezileri
2 Doğa ile ilgili similasyonlar oluşturma
3 Doğa ile ilgili örnek olaylar.
4 Teleskop, dürbünle vb araçlarla yapılan incelemeler.
5 Doğa resimleri.
HANGİ HEDEFLERE ULAŞMADA KULLANILIR
1 BİLİŞSSEL ALAN: bilgi,kavrama,uygulama, analiz, sentez, değerlendirme
2 DUYUŞSAL ALAN: alma, tepkide bulunma, değer verme, örgütleme, değerler
sisteminde tutarlılık basamakları
3 PSİMOTOR ALAN: algılama, kuruluş, kılavuzlanmış faaliyet, basamağı
II. Zeka Türü Sevdikleri Yetenekleri En İyi Öğrenme Yolu Mesleği
Dil İle Öğrenenler Okuma, yazma,hikaye anlatma İsimleri,yer ve tarihleri hatırlama kelimelerle düşünme Kelimeleri görme,duyma ve söyleme Öğretmen, gazeteci, yazar, hukukçu
Mantık-Matematiksel Öğrenenler
Deney yapma,sayılarla uğraşma, düşünme,soru sorma, ilişkileri ortaya çıkarma Matematik, akıl yürütme, mantık ve problem çözme Kategorilere ayırma, soyut örüntü ve ilişkileri sınıflayarak çalışma Bilim adamı, mühendis, muhasebeci, bilgisayar programcısı
Uzamsal Öğrenen Çizme, inşa etme, bir şeyler yaratma ve tasarlama, resimlere bakma,film izleme,satranç oynama Zihinde canlandırma, harita, grafik okuma, yap /boz becerisi, kuş bakışı görebilme Gözünde canlandırarak hayal etme, zihin gözünü kullanma, renk ve resimlerle çalışma Denizci,
izci, ressam,mimar,
topograf,
mühendis,
ışık teknisyeni
Müzikal Öğrenen Şarkı söyleme, ezgileri mırıldanma, müzik dinleme, enstrüman çalma Sesleri alma, melodileri hatırlama,
ritimlere dikkat etme Ritim, melodi, müzik Orkestra şefi,
disk jokey
şarkıcı,besteci
TABLO 3.1Ç.Z.K VE ÖĞRENME-ÖĞRETME SÜREÇLERİ

Bedensel/ Kinestetik öğrenen Hareketli olma, dokunma ve konuşma, vücut dilini kullanma Fiziksel faaliyetler ( spor,dans) Bedenini kullanarak, dokunarak, drama ile öğrenme Sporcu, dansçı, aktör,koreograf
Sosyal öğrenen Çok sayıda arkadaş edinme,insanlarla
Konuşma,gruplara katılma İnsanları anlama, yönetme, düzenleme, iletişim kurma, Paylaşma,karşılaştırma,
İşbirliği ile çalışma, görüşme yapma Psikolog, iş adamı, politikacı, öğretmen
Öze Dönük öğrenen Yalnız çalışma, kendi ilgilerini takip etme Kendini anlama, hissettiklerine odaklanma, ilgi ve hedeflerini izleme, orijinal olma Yalnız çalışmalar, projeler, bireysel öğretim Din adamı,
serbest meslek, araştırmacı, filozof, araştırmacı,
Doğacı öğrenen Bitki yetiştirme, hayvan besleme, belgesel izleme, doğa sporları ile uğraşma Doğal hayattaki önemli farklılıkları ayırt etme, avcılık, çiftçilik Doğada çalışma, hayvan ve bitki bakımı ve inceleme, doğayla bağlantı kurma Doğa fotoğrafçısı, avcı,veteriner, biyolog





KAYNAKÇA
1. BACANLI, Hasan, Gelişim ve Öğrenme, Nobel Yayınevi, 6. Baskı, Ankara, 20003
2. BAŞBAY, Alper, Çoklu Zeka Kuramına göre eğitim programları ve sınıf içi etkinliklerin incelenmesi, Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, H.Ü Sosyal Bilimler Ens. Ankara 2000
3. BÜMEN, Nilay,Okulda Çoklu Zeka Kuramı, PegemA Yayıncılık, Ankara 2002
4. DOĞAN, Recai – Cemal Tosun, İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretimi, PagemA yayıncılık, Ankara 2002
5. PEKTAŞ, Pelin, Din Kültürü Ve Ahlak Bilgisi öğretiminde Çoklu Zeka Uygulamaları, Özel Ceceli Okulları yayınları, Ankara 2002
6. SABAN, Ahmet, Çoklu Zeka Teorisi, Nobel Yayınları, Ankara 2001
7. SEBER, Gonca, Çoklu.Zeka Alanlarında Kendini Değerlendirme Ölçeğinin Geliştirilmesi, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, A.Ü Eğitim Bilimleri Ens. Ankara 2001

8. SELÇUK, Ziya, Gelişim Ve Öğrenme Eğt. Psikolojisi, Nobel Yayınları, 2.baskı Ankara 1999
9. TARMAN, Süleyman, Program Geliştirme Sürecinde Çoklu Zeka Kuramının Yeri, Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, H.Ü Sosyal Bilimler Ens. Ankara 1999
10. YAVUZ, K.Eren, Çoklu Zeka Teorisi Ve Uygulamaları, Özel Ceceli Okulları yayınları, Ankara 2001
11. http://www.elma.net.tr
12. http:// www.rehberlik.com/czeka/czindex.htm

DERS PLÂNI
BÖLÜM I
Hazırlayan : Fatih YILDIZ
Ders : Din Kültürü ve Ahlâk Bilgisi
Sınıf : İlköğretim 8
Ünite : V. İnanç ve Davranış İlişkisi
Konu : 4. Allah’a Şükretmek 4.5. Sabırlı Olmak
Süre : İki Ders Saati
BÖLÜM II
Hedefler : 1-Sabırlı olmanın ne demek olduğunu bilir, Kur’an ve Hadisler ışığında açıklar.
2-Şükretmenin ne demek olduğunu bilir ,Kur’an ve hadisler ışığında açıklar.
Kaynak ve Materyaller: Bilgisayar sunuları Kur’anıkerim
CD Posterler
Video-Kasetler Kitaplar
Müzik kasetleri Asetatlar
Diğer materyaller: Gazeteler, renkli kartonlar.
ÖĞRETMEN ETKİNLİKLERİ
Sözel:
1- Konu başlıkları ile ilgili hikâyeler okunması.
2- Konu ile ilgili ayet meallerinin öğrenilmesi.
3- Sabır ve şükür ile ilgili deyim ve atasözlerinin söylenilmesi.

Kinestetik:
1- Büyük renkli zarflara, öğrencilerin konularla ilgili taradıkları ayetleri koymaları.
2- Sabırsız bir insanın dramasının yapılması.

Müziksel/Ritmik
1- Sabır ve şükür ile ilgili birer ayetin sınıf içi hareketlilikle öğretilmesi.
2- Müziksel fon kullanılması.

Görsel:
1- Öğrenilen ayet meallerinin renkli zarflara konulması.
2- Sabır ve şükür ile ilgili deyim ve atasözlerinin afişler hâline getirilmesi.
3- Sabır ve şükürle ilgili ayet ve hadis vb. bilgilerin toplanması.

Sosyal:
1- Sınıfta oluşturulan grupların ayet ve hadis meallerini bulmaları.
2- Arkadaş askısına, etkili cevaplar bulma çalışması.

Kişisel:
1- Öğrencilerin sabır ve şükür hakkındaki tutumlarını yazmaları.

Doğa:
1- Sabır, şükürün doğaya ne gibi faydası var.

Konu 1 : Sabırlı Olmak
Etkinliklerde Kullanılan Zeka Türleri: Sözel, Kişisel, Sosyal, Ritmik, Kinestetik
Etkinlik1 : Peygamber Efendimiz zamanında sara hastası olan bir kadın varmış bu kadın bir gün peygamberimize geliyor ve ondan hastalığının iyileşmesi için dua etmesini istiyor. .Peygamberimizde dua edeyim de hastalığın mı iyileşsin yoksa sabredip cennetle mi mükafatlanmak istersin buyuruyor. Kadın: “Ya Rasulallah sabredeyim de cennete kavuşayım.” diyor ve peygamberimizden “dua et de üstüm açılmasın çünkü,çok utanıyorum diyor.” Peygamberimiz de dua ediyor ve ondan sonra o kadının üstü açılmıyor.
Amaç: Sabırlı olmanın ne demek olduğunu bilir, Kur’an ve hadisler ışığında açıklar.
Süreç:
1- Öğretmen,işlenecek konunun adını belirtmeden konuyla ilgili bir hikâye okuyarak derse başlar.
2- Öğrencilerden, hikâyede geçen sabrın nerede yapıldığını ister.
3- Hikâyenin ana fikri hakkında konuşulur.
4- Öğrencilerden kendilerini, hikayedeki kahramanların yerine koymaları istenir.

Etkinlik2 :Sabır hakkındaki tutumlarımız.
Amaç: Sabırlı olmanın faydalarını öğrenir ve onları açıklayabilir.
Süreç:
1- Hafif bir fon müziği açılır.
2- Öğrenciye, aşağıdaki yönlendirmeler yapılarak düşünmesi sağlanır.
Hepimizin hayatında karşılaştığı bir çok yerde bir çok olay vardır. Kimimiz bu olaylarla, evde, iş yerinde, okulda vb. yerlerde çeşitli olaylarla karşılaşırız. Bunlardan bazılarına seviniriz bazılarına üzülürüz.
Herkes şu anda sevinçli olduğu olayı düşünsün birde üzüntülü olduğu olayları düşünsün.
Okula giderken bir şekilde paranızı kaybettiniz ama haberiniz yok. Elinizi cebinize attınız. Bir de ne göresiniz, paranızı kaybetmişsiniz.
Neler hissedersiniz ?
3- Bu soru sorulduktan sonra öğrencilere çeşitli şekillerde kesilmiş renkli kağıtlar dağıtılır.
4- Bu kağıtlara kaybolan paranın miktarını yazmaları ve duygularını ifade etmeleri istenir.
Yukarıdaki yönerge örneği sabır konusuyla ilgili verilmiştir. Ancak bu çalışma ünitenin bu konusunda geçen tüm sabırlı davranışlar için uygulanabilir.

1- Etkinlik3: Ayet meali buluyoruz.
Amaç: Sabırda ve şükürde dinin ve ahlâk ilkelerinin kişiye nasıl yardım edebileceğini öğrenir.
Süreç:
2- Sınıfta öğrencilerden, dörder kişilik gruplar oluşturulur.
3- Gruplara sabır grubu, şükür grubu vb. isimler verilir.
4- Her gruba önceden hazırlanan büyük boy farklı renklerde birer zarf verilir.
5- Grup elemanlarının bir araya gelerek, işlenen konuyla ilgili ayet taramaları istenir. Bulunan ayetler küçük kağıtlara yazılır ve her grup bu kağıtları kendi zarflarına koyar.(Bunun için gruplara belirli bir süre verilir.)
6- Konuyla ilgili bu ayetler üzerinde öğretmen tarafından açıklamalar yapılır.
7- Konu içinde işlenen sabırla ilgili olaylar bitince zarfların içindeki ayetler sayılır. En çok ayet bulan grup birinci seçilir.
8- Öğrencilerden ödev olarak, işlenilen konularla ilgili birer dosya hazırlamaları istenir.
9- Bu dosyada, öğrendikleri ayet mealleri, konuyla ilgili kendi düşünceleri bu konuda edindikleri yeni bilgiler yer alacaktır. (İsteyen öğrenciler bu çalışmayı, bilgisayar ortamında hazırlayabilirler.)
Bu çalışmayı, ünitede yer alan dinimizin sabır konusunun değişik boyutları hakkında da yapabiliriz.

Konu: 2-Şükretmek
Etkinliklerde kullanılan zeka türleri: Kinestetik, Sözel, Görsel.
Etkinlik1- Şükür eden bir insan tablosu çiziyoruz,anlatıyoruz
Amaç: Şükretmenin ne olduğunu bilir, Kur’an ve hadisler ışığında açıklar.
Süreç:
1- Sınıfta şükürle ilgili bir olayı canlandırmaktan hoşlanan bir öğrenci ile, dersten önce konuşulur. Bu öğrencinin şükreden bir insanı taklidi yapması istenir.
2- Derse öğrenci ile birlikte girilir. Öğrenci, sınıfta bir olay karşısında şükreden bir insan tablosu canlandırır.
3- Öğrenci rolünü bitirdikten sonra sınıftaki diğer öğrencilere(Böyle bir insan karşı neler hissedersiniz? Böyle bir insan örnek alınabilir mi? Böyle bir insanın güzel davranışları nelerdir?...vb. sorular yöneltilir.
4- Gerçek hayatta şükreden insanlarla ilgili gözlemler paylaşılır.
Etkinlik2 :Şükretmek ile ilgili bilgiler topluyoruz.
Amaç:Şükretmenin ne olduğunu bilir, Kur’an ve hadisler ışığında açıklar.
Süreç: Dersten bir hafta önce öğrencilerden, şükrü konu alan ayetlerin,hadislerin ve konuyla ilgili dergilerden ve çeşitli yayın kuruluşlarından bilgiler toplanılması istenir.
5- Sınıfa gelen bilgiler değerlendirilir.Her bilgiler ile ilgili açıklamalar ve yorumlar yapılır.
6- Bu bilgiler ayetler, hadisler, güzel örnek kıssalar vb. şeklinde sıralanır ve sınıflanır.
7- Bu bilgiler, renkli kartonlar üzerine yapıştırılır.
8- Her öğrenci duygularını,düşüncelerini ve fikirlerini küçük kağıtlara yazar ve bu bilgilerin altına yapıştırırlar.
9- Hazırlanan pano, okuldaki diğer öğrencileri de konu hakkında bilgilendirmek amacıyla okul koridoruna asılır.
Etkinlik3- Şükretmenin gerekliliği
Amaç: Şükretmenin gerekliliğini ve faydalarını anlar ve açıklar.
Süreç: 1- Öğrencilerden şükretmenin gerekliliği mesajını veren ayetler,hadisler,atasözleri vb. bilgiler hazırlamaları istenir.
2- Hazırlanan bu bilgiler afiş şeklinde (uygunsa resimli) yazılı hâle getirilir.
3- Şükretmek ile ilgili insanların dikkatini çekecek farklı şeyler varsa bu bilgilerle beraber duvar gazetesine asılır.
4- Sabır ve şükürle ilgili öğrencilerin tutumları sorulur, onlardan alınan doğru cevaplar tahtaya yazılır, yanlış cevaplar düzeltilir.
5- Sabırsız insanların doğaya ne gibi zararlarının olacağı sorulur, onlardan gelen cevaplar değerlendirilir, uygun olanlar tahtaya yazılır.
BÖLÜM III
Değerlendirme:
1- Konu genel hatlarıyla özetlenir.
2- Öğrencilerden de özet istenir.
3- Öğrencilerden anlayıp anlamadıkları yerler ve durumlar varsa sorulur.
4- Öğrencilerden bu konularla ilgili, ilgi çekici şeyler varsa anlatmaları istenir.
5- Gelecek derse hazır gelmeleri istenir.

DERS PLÂNI
BÖLÜM I
Hazırlayan : Hatice ŞİMŞEK
Dersin Adı : Din Kültürü ve Ahlâk Bilgisi
Sınıf : İlköğretim 6
Ünite : 3. Vatanımızı ve Milletimizi Seviyoruz
Konu : 3.2 Biz Vatanımızı ve Milletimizi Çok Severiz
Süre : Bir ders saati

BÖLÜM II
Hedef:
- Vatanına ve milletine değer verir.
Davranışlar:
- Vatan ve millet sevgisinin önemini kabul eder.
- Vatanını ve milletini düşmanlara karşı savunur.
- Vatanını ve milletini sahiplenir.
Ünite Kavramları ve Sembolleri / Davranış Örüntüsü:
- Vatan, Millet, Bayrak, İstiklâl Marşı, Gazi, Şehit, Askerlik.
- Vatan ve millet sevgisi.
- Manevi değerlere karşı saygı
- Yurtta barış, dünyada barış ilkesi
Öğretme Öğrenme Yöntem ve Teknikleri:
Çoklu zeka etkinlikleri, takrir yöntemi ve soru cevap tekniği.
Kullanılan Eğitim Teknolojileri Araç Gereçler ve Kaynakça:
Hikâye metni, şiir, harita, konu ile ilgili resimler.
Öğretme Öğrenme Etkinlikleri:
Sözel
• Vatan ve millet sevgisi ile ilgili bir yazının okunması.
• Vatan sevgisini anlatan bir şiirin okunması.
Görsel
• Çanakkale Zaferi ile ilgili resimlerin gösterilmesi.
• Türkiye haritasının gösterilmesi.
İçsel
• Bir ana, ilk evladının şehit olduğunu gördüğü hâlde ikincisini hiç düşünmeden, tereddüt etmeden savaşa niçin gönderir ve siz bunu yapabilir miydiniz? sorusu üzerinde düşünülmesi.
• Uluslararası bir başarı kazandığımızda neler hissederiz? Konulu bir kompozisyon yazılması.
Sözel
• Irkçılık üzerine bir ayetin okunması.
Müziksel
• İstiklâl Marşı’nın teypten dinletilmesi ve öğrencilere okutturulması.
Etkinlikler
Sözel
• Öğretmen derse “Vatanımızı Niçin Severiz?” sorusu ile başlar. Daha sonra bu soruya cevap olabilecek bir hikâyeyi öğrencilere sunar.(Ek - 1) Bir babanın çocuğuna yazdığı bir mektuptan oluşan bu sunuyu öğrencilerle tartışır. Bir babanın oğlunu çok sevdiği hâlde vatan savunmasından kaçması durumunda onu reddedeceğini söylemesinin ne kadar anlamlı ve önemli olduğu üzerinde durur.
• Öğretmen, öğrencilerden birine vatanın bir toprak parçasından ibaret olmadığını vurgulayan, “Bir Yolcuya” adlı şiiri okutturur. (Ek - 2) Bu, üzerinde yaşadığımız toprak parçasının kolay kazanılmadığının, şehitlerimizin kanıyla sulandığının üzerinde durur.
Görsel
• Öğretmen bu toprakların kolay kazanılmadığının göstergesi olarak öğrencilere bazı fotoğraflar gösterir. (Ek - 3) Özellikle “Konyalı Seyit Efendi’nin iki yüz kilodan fazla olan mermiyi, hiç bir şey için değil sadece vatan için kaldırdığı” vurgusunu yapar.
• Öğretmen öğrencilere, Türkiye haritasını göstererek bizim korumakla, ona saygı duymakla sorumlu olduğumuz vatanımızın sınırlarını gösterir. Ve vatanımızın bizim hür ve bağımsız oluşumuzun bir simgesi olduğunu söyler.
İçsel
• Öğretmen önce milletimizin şu an bu topraklarda hür olarak yaşaması için hayatlarını hiçe sayanlara karşı bir borcumuzun olduğu üzerinde durur. Daha sonra öğrencilerde bir ananın, ilk evlâdını vatan için şehit verdikten sonra ikinci evlâdını hiç tereddütsüz, nasıl savaşa yolladığını düşünmelerini ister. Ve “siz bunu yapabilir miydiniz?” diye öğrencilere sorar.
• Öğretmen, öğrencilerden uluslararası bir başarı kazandığımızda ve İstiklâl Marşımız okunduğunda neler hissediyorsunuz? Konulu bir kompozisyon yazmalarını ister.
Sözel
• Öğretmen, öğrencilere, millet sevgisini vurgulayıcı örnekler verir. Öğrencilere, çeşitli yarışmalarda uluslararası bir başarı kazandığımızda içimizin kıpırdamasının, millet sevgisinden kaynaklandığını söyler. Ancak burada millet sevgisinin, millete değer vermenin daha da üstünde, ifrat noktasında olan ırkçılığın hiç hoş olmadığını söyler ve bu konu ile ilgili olarak, Hûcurat 13 “Ey İnsanlar! Şüphesiz ki biz, sizi bir erkek ve bir dişiden yarattık. Birbirinizi tanımanız için de sizi, milletler ve kabileler kıldık. Doğrusu Allah katında sizin en üstün olanınız en takvalı olanınızdır. Muhakkak ki Allah, her şeyi bilen ve her şeyden haberdar olandır.” ayetini okur. Ve öğrencilere gerekli açıklamaları yaparak bu konuda dikkatli olmalarını ister.
Müziksel
• Öğretmen, İstiklâl Marşı’nı teypten dinletir ve öğrencilerden de İstiklâl Marşı’nı okumalarını ister.
ÖZET:
Vatanımız bir toprak parçasından ibaret değildir. Onun için çaba harcadığımız, gerektiğinde canımızı feda edeceğimiz; analarımızın, babalarımızın, kardeşlerimizin, evlatlarımızın yani milletimizin yurdu, evidir. Vatanımızı, milletimizi sevmek, ona değer vermek bizim en önemli görevimizdir.
BÖLÜM III
Değerlendirme:
1 –Vatan sevgisi ile ilgili bir kompozisyon yazınız.
2 – Irkçılığın hoş olmadığını belirten bir ayet yazınız.



(Ek - 1)
VATAN AŞKI
Öğretmen Hasan’a: “Vatanınızı niçin seversiniz?” konulu bir ödev vermişti. Hasan’ın bu ödevi yapamadığını fark eden babası, Hasan’a şöyle bir mektup yazar.
“Hasan, Vatanı niçin severim ? sözü zihninde bir fikir oluşturmuyor mu?
Vatanımı severim: Çünkü annem orada doğdu.
Çünkü damarlarımda dolaşan kan tamamen onundur.
Çünkü annemin ağladığı, babamın yasını tuttuğu bütün ölüler onun kutsal topraklarında gömülüdür.
Çünkü konuştuğum dil, beni aydınlatan kitaplar, kardeşlerim ve içlerinde yaşadığım bütün halk ve beni kuşatan tabiat, bütün seyrettiğim şeyler vatanımdan bir parçadır.
Bu vatan aşkını sen henüz tam olarak anlayamazsın. Büyüdüğün zaman onu daha fazla hissedeceksin. Uzun bir seyahatten dönerken, sabah bir vapurun güvertesinde, kenara dayanarak, memleketinin yemyeşil dağlarını ufukta gördüğün zaman, kalbinden taşan şiddetli dalgaların gözlerine sevgi yaşları doluşturduğunu ve dudaklarından mutluluk mırıltılarının döküldüğünü göreceksin.
Uzak bir ülkede, duyarsız bir yığın kalabalığın içinde, eğer tanımadığın bir işçi yanından geçerken senin anadilinde birkaç kelime söylerse, ruhunun seni ona doğru yönelten heyecanıyla vatan duygusunu anlayacaksın.
Bir yabancı tarafından vatanın kötülendiğini duyduğun zaman, alnını kızartan şiddetli bir infialle o hissi duyacaksın.
Düşman bir millet, vatan üzerine bir ateş fırtınası kaldırarak vatanı tehdit ettiği zaman, her tarafta ellerinde silahlarıyla gençler ve onları cesaret! Diyerek kucaklayan babalara; askerlere, zafer kazanın! dilekleriyle veda eden anneleri gördüğün zaman, vatanı daha içten, daha bir gururla hissedeceksin.
Kurşunlarla yırtılmış ay yıldızlı bayrağı izleyerek, kendilerini çevreleyen heyecanlı halkın çiçekleri, şükranları ve öpücükleriyle bezenerek, sarılı alınlarını ve yaralı bedenlerinin sargılarını yukarıda tutarak, şehre giren uzun bir kahramanlar kâfilesini gördüğün zaman hissedeceksin.
Vatan aşkını, Hasan işte o zaman hissedeceksin!
Bu, o kadar büyük ve o kadar kutsal bir şeydir ki; bir gün eğer seni, vatanı savunmadan dönen bir tabur asker içinde sağ ve salim olarak görür ve hayatını korumak üzere saklandığını haber alırsam; sen benim canım, sevgili evladım olduğun hâlde; okuldan döndüğün zaman sevinçle seni kucaklayan ben, o zaman acı bir hıçkırıkla seni reddedeceğim ve artık seni hiç sevmeyerek, kalbimdeki bu acının etkisiyle öleceğim!”
Baban

Kaynak: Edmondo De Amicis, Çocuk Kalbi, Hayat Yayınları, İstanbul 2003, s. 87-88
Not: Hikâye bazı küçük değişiklikler yapılarak alınmıştır.

(Ek - 2)
BİR YOLCUYA
Dur Yolcu! Bilmeden gelip bastığın,
Bu toprak, bir devrin battığı yerdir.
Eğil de kulak ver, bu sessiz yığın,
Bir vatan kalbinin attığı yerdir.

Bu ıssız, gölgesiz yolun sonunda,
Gördüğüm bu tümsek, Anadolu’nda,
İstiklâl uğrunda, namus yolunda,
Can veren Ahmed’in yattığı yerdir.

Bu tümsek, koparken büyük zelzele,
Son vatan parçası geçerken ele,
Mehmed’in düşmanın boğulduğu sele,
Mübarek kanını kattığı yerdir.

Düşün ki, hosrolan kan, kemik, etin
Yaptığı bu tümsek, amansız çetin,
Bir harbin sonunda, bütün milletin,
Hürriyet zevkini tattığı yerdir.

Necmettin Halil ONAN


(Ek - 3)

Şekil 1 Konyalı Seyit Efendi



Şekil 2 Çanakkale Savaşı için mermi yapan çocuklar

DERS PLÂNI
BÖLÜM I.
Hazırlayan : Muzaffer EYİMAYA
Dersin Adı : Din Kültürü ve Ahlâk Bilgisi
Sınıf : İlköğretim 6
Ünitenin Adı / No : V. Dostluk ve Kardeşlik
Konu : 3. Dinim Dostça ve Kardeşçe Yaşamamı Öğütler
Önerilen Süre : İki ders saati
BÖLÜM II.
Öğrenci Kazanımları / Hedef ve Davranışlar
31. Dostluk ve kardeşliğin bireysel ve toplumsal huzur açısından önemini açıklar.
32. İslâm dininin barış içinde, sevgi, dostça ve kardeşçe yaşamaya verdiği önemi örneklendirir.
33. Sevmeyi başarmanın ve sevilmeyi hak etmenin bireysel ve toplumsal huzur açısından önemini açıklar.
-İslâm’ın dostluk ve kardeşliği öğütlediğini söyler/yazar.
-Dostluk ve kardeşliği öğütleyen ayet meallerinden örnekler söyler/yazar.
-Dostluk ve kardeşliği öğütleyen hadislerden örnekler söyler/yazar.
-İslâm’ın dostça ve kardeşçe yaşamaya verdiği önemi açıklar.
-İslâm’ın dostça ve kardeşçe yaşamaya neden önem verdiğini açıklar.
-Başkaları ile iyi ilişkiler kurmaya istekli olur.
Ünite Kavramları ve Sembolleri / Davranış Örüntüsü
-İslâm, dostluk, kardeşlik, sevgi, saygı, barış
-Dostluk ve kardeşliğin bireysel ve toplumsal huzur açısından önemi
-İslâm’ın barışa, sevgiye, dostluk ve kardeşliğe verdiği önem
Öğretme Öğrenme Yöntem ve Teknikleri: Çoklu zeka etkinlikleri, takrir, örnek olay incelemesi, problem çözme, bireysel çalışma, küme çalışması yöntemleri, kavram haritası, soru cevap teknikleri
Kullanılan Eğitim Teknolojileri Araç, Gereçler ve Kaynakça: Kur’anıkerim Meali, tepegöz, çeşitli renklerde fon kartonları, örnek olay metni ve diğer asetatlar
Öğretme Öğrenme Etkinlikleri:
Sözel, Dilsel: Öğretmen: “Arkadaşlar bu gün sizlerle, dinimiz İslâm’ın dostça ve kardeşçe yaşamamızı öğütlediğini göreceğiz” diyerek aşağıdaki metni, çizgiden aşağısını kapatarak, tepegözle yansıtır.
DİN KARDEŞLİĞİ
Peygamberimiz Hz. Muhammed (SAV) ve Mekkeli arkadaşları evlerini, işlerini, mallarını hatta çocuk ve eşlerini bile bırakarak Medine’ye hicret etmek zorunda kalmışlardı. Çünkü müşrikler, onlara, Mekke’de hayat hakkı tanımıyorlardı. Yıllarca süren işkence ve zulümden ancak göç ederek kurtula bilmişlerdi.
Medine’de ise onları, açlık, susuzluk, fakirlik, evsizlik, işsizlik... kısacası zor bir hayat bekliyordu. Öyle ki Mekke’de iken zengin olan kimseler bile, bir lokma ekmeğe muhtaç duruma gelmişlerdi.
Muhacirlerin bu durumunu bilen Hz. Muhammed (SAV), onlarla Ensar’ı kardeş ilan etti. Dünya tarihinde ilk defa gerçekleştirilen bu kardeşlik antlaşmasına göre; hali vakti yerinde olan Medineli aileler, Mekkeli göçmenlerden birini evlerine alacak, onlarla bir arada yaşayacak, birlikte çalışıp, kazançlarını paylaşacaklardı. Birbirlerine mirasçı bile olabileceklerdi. Böylece, muhacirlerin yeme, içme, barınma ve iş gibi zorunlu ihtiyaçları karşılanmıştır. Her iki tarafın da hoşnutlukla benimsediği bu kardeşleştirme uygulaması, muhacirlerin Medine’ye uyumlarını kolaylaştırmış, İslâm cemaati arasında din kardeşliği oluşturmuştur.
İşte bu kardeşleştirme uygulaması ile ilgili olarak Allah, Kur’anıkerim’de şöyle diyor:
“İman edip hicret eden, Allah yolunda mallarıyla, canlarıyla savaşanlarla, onları barındırarak yer verip yardım edenler yok mu, işte onlar birbirlerinin dostudurlar!” (Enfal 72)
Hz. Peygamber (SAV) de bu konuda şöyle demiştir:
“Kul, kardeşinin yardımında olduğu sürece, Allah da onun yardımındadır.”
Metnin kapalı kısmında nelerin olabileceğini ya da “Böyle bir durumda Hz. Peygamber (SAV)’in yerinde siz olsaydınız ne yapardınız? diye sorar. Cevapları kısaltarak tahtaya yazar. Yeteri kadar cevap aldıktan sonra metnin devamını da açar ve okur. Öğrencilere kendi cevaplarıyla, Hz. Peygamber (SAV)’in uygulaması arasındaki farklılıkların ve benzerliklerin neler olduğunu sorar, değerlendirme yapmalarını sağlar.
Metnin ana temasını sorar. Öğrencilerin söylediklerinden hareketle tahtaya, “İslam, dostça ve kardeşçe yaşamamızı öğütler.” yazar.
“Dinimiz İslâm’ın, dostluk ve kardeşliğe verdiği önemi vurgulaması bakımından şu ayet ve hadisleri de dikkatle inceleyelim” diyerek, daha önceden, aşağıdaki gibi, hazırladığı asetatı tepegöze yerleştirir.
“İnananlar ancak kardeştirler, öyleyse kardeşlerinizin arasını düzeltin. Allah’a saygılı olun ki size merhamet edilsin.”
Hucurat Suresi, 10.
“Ey insanlar! Doğrusu biz sizi, bir erkekle bir dişiden yarattık. Tanışıp kaynaşasınız diye sizi milletlere, boylara ayırdık. Hiç kuşkusuz, Allah katında en değerliniz, kötülüklerden en çok korunanızdır. Allah her şeyi bilir, her şeyden haberdardır.”
Hucurat Suresi, 13.
“Bir Müslüman, kardeşinin ihtiyacını yerine getirirse Allah da ona yardım eder; bir başkasının sıkıntısını giderirse Allah da ona karşılık, kıyamet gününün sıkıntılarından birini giderir. Bir kişi kardeşinin ayıbını örterse Allah da kıyamette onun ayıbını örter.”
Hadisişerif
“Allah’a yemin ederim ki iman etmedikçe cennete giremezsiniz. Birbirinizi sevmedikçe de gereğince iman etmiş olmazsınız.”
Hadisişerif
“Hiçbiriniz kendisi için arzu ettiğini kardeşi için de arzu etmedikçe iman etmiş olmaz.”
Hadisişerif
Ayet ve hadisleri öğrencilere okutup, şu soruları sorar:
-Hucurat 10. ayete göre, kimler kardeştir?
-Hucurat 10. ayete göre, Allah’a nasıl saygılı oluruz?
-Hucurat 10. ayete göre, Allah’a saygılı olursak ne olur?
-Hucurat 13. ayette, bahsedilen bir erkek ve bir dişi kimlerdir?
-Öyleyse Hucurat 13. ayete göre, kimler kardeştir?
-Hucurat 13. ayete göre, Allah insanları niçin farklı farklı yaratmıştır?
-Hucurat 13. ayete göre, insanlar arasında ırka, renge, soya vb. dayalı üstünlük var mıdır?
-Hucurat 13. ayete göre, Allah’ın yanında değerlilik ölçüsü nedir?
-Birinci hadisişerifte, Allah’ın yardımı neye bağlanmıştır?
-Kıyamet gününde ne gibi sıkıntılarımız olabilir?
-Birinci hadisişerifte, Allah’ın, sıkıntılarımızdan birini gidermesi için ne yapmamız öneriliyor?
-Birinci hadisişerife göre, Allah, kıyamette kimlerin ayıbını örtecektir?
-İkinci hadisişerife göre, cennete girmenin şartı nedir?
-Üçüncü hadisişerife göre, imanın göstergesi nedir?
-Bütün bu ayet ve hadisler neyi vurguluyorlar?
-Bunlardan çıkarılacak ders ve hüküm nedir?
Sorulara aldığı cevaplardan hareketle, öğrencilere “İslam’ın dostça ve kardeşçe yaşamakla ilgili öğütlerine uygun bir hayat sürdürdüğümüzde, dünyada ve ahirette mutlu oluruz” ilkesini buldurur.
İçsel, Bireysel: İki hafta önce, Kur’anıkerim Meali’nin sayfa sayısını, sınıf mevcuduna böler ve her öğrenciye “İslam, dostluk, kardeşlik, barış ve sevgi” ile ilgili ayet mealleri buldurur. Bulunan ayet meallerinin her birinin, A4 kağıdın ¼’üne, yatay yazılmasını ve zarflanmasını sağlar.
Sosyal, Kişiler Arası:Öğrencileri, Kur’anıkerim Meali’nden sorumlu oldukları sayfalara göre ardışık olarak altı gruba ayırır. Onlar da buldukları ayetleri, konu başlıklarına göre, sırasıyla, ilgili zarflarda birleştirirler. Böylece her grubun, İslam, dostluk, kardeşlik, barış ve sevgi zarfları oluşturulur.
Bedensel, Kinestetik: Her gruptan seçilen üçer kişi, kendi gruplarının bulduğu ayet meallerinden, İslam’la ilgili olanları beyaz, dostlukla ilgili olanları mavi, kardeşlikle ilgili olanları yeşil, barışla ilgili olanları sarı ve sevgiyle ilgili olanları kırmızı renkli fon kartonlarına yapıştırarak, projelendirirler. Daha sonra da her gruptan seçilen birer öğrenciden oluşan, altı kişilik grup, hazırlanan fon kartonlarını birleştirerek panoda sergilerler.
Görsel, Uzaysal: a. Tahtaya, öğrencilerle birlikte, panolardaki ayetlerden hareketle aşağıdaki kavram haritası çizilir.

İSLÂM





KUR’AN SÜNNET





D K A B S S H M F A
O A R A E A O E E D
Ğ R K R V Y Ş R D A
R D A I G G G H A L
U E D Ş İ I Ö A K E
L Ş Ş R M A T
R
L
U L L ! ! ! Ü E I
K İ I ! ! ! T K !
K K ! ! ! ! !
! ! ! ! ! ! ! !
! ! ! ! ! ! ! ! ! !
! ! ! ! ! ! ! ! ! !
! ! ! ! ! ! ! ! ! !

M U T L U İ N S A N L A R




b. Kavram haritasından hareketle, farklı renklerde ellerin birlikte tuttuğu ana direğinde İslâm, yukarıdaki dilimlerinde ise dostluk, kardeşlik, arkadaşlık, sevgi, saygı ve barış yazılı “İslâm Şemsiyesi” isimli afiş çalışması ödevi verir.
Bu çalışmanın, gölgesinde farklı renklerde insanların ve çocukların birlikte gölgelendiği, gövdesinde İslâm, dallarında dostluk, kardeşlik, arkadaşlık, sevgi, saygı ve barış, meyvelerinde ise mutluluk yazılı “Mutluluk Ağacı” resmi şeklinde de yapılabileceğini söyler.
c. Hz. Peygamber (SAV)’in, “Ey İnsanlar! Rabbiniz tek, babanız birdir. Hepiniz Adem’in çocuklarısınız. Adem ise topraktandır. Ne Arabın Arab olmayana, ne de Arap olmayanın Araba; ne siyah derilinin beyaz deriliye, ne de beyaz derilinin siyah deriliye bir üstünlüğü yoktur. Üstünlük sadece takva ile olur...” sözünü tepegözden yansıtıp okutur. Hadiste: “insanların kardeşliğinin ve eşitliğinin vurguladığını, hiç kimsenin diğer insanlardan üstün olarak doğmadığını, üstünlüğün, değerliliğin ancak iyi, doğru ve güzel davranışlarla kazanılabileceği.” söyler.
Bu hadisi anlatan, el ele tutuşmuş, zenci, beyaz, kızılderili ve sarı ırktan “Kabe’yi tavaf eden, dünyanın kardeş çocukları” resim çalışmasını ödev olarak verir.
BÖLÜM III.
Bireysel öğrenme etkinliklerine yönelik ölçme değerlendirme
Öğrencileri, aşağıdakilerden, seçecekleri biriyle ödevlendirir.
-“İslâm Şemsiyesi” afiş çalışması (görsel, uzaysal)
-“Mutluluk Ağacı” resim çalışması (görsel, uzaysal)
-“Kabe’yi Tavaf Eden, Dünyanın Kardeş Çocukları” resim çalışması (görsel, uzaysal)
-“Muhacirlerle Ensar Arasındaki Kardeşlik” araştırması (sözel, dilsel, içsel, bireysel)
-“İslâm Neden Dostça ve Kardeşçe Yaşamamı Öğütler?” konulu kompozisyon çalışması (sözel, dilsel, içsel, bireysel)

Grupla öğrenme etkinliklerine yönelik ölçme değerlendirme
Aşağıdaki soruları tepegözle yansıtır. Cevapları, cevap şıklarını oylayarak buldurur.
1.“İnananlar ancak ............tirler, öyleyse ..............lerinizin arasını düzeltin. Allah’a saygılı olun ki size merhamet edilsin.”
Boşlukları doğru tamamlayan terim aşağıdakilerden hangisidir?
a.Arkadaş b.Kardeş c.Dost d.Hepsi

2.“Ey insanlar! Doğrusu biz sizi, bir erkekle bir dişiden yarattık. Tanışıp kaynaşasınız diye sizi milletlere, boylara ayırdık. Hiç kuşkusuz, Allah katında en değerliniz, kötülüklerden en çok korunanızdır. Allah her şeyi bilir, her şeyden haberdardır.”
Ayete göre aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
a.Bütün insanlar kardeştirler.
b.İnsanlar arasında renge, ırka, millete, soya dayalı üstünlük yoktur.
c.Allah katında insanların durumunu, ona karşı sorumluluk bilinci taşıyıp taşımamaları, onun buyruklarına uyup uymamaları belirleyecektir.
d.Hepsi

3. “Allah’a yemin ederim ki iman etmedikçe cennete giremezsiniz. Birbirinizi sevmedikçe de gereğince iman etmiş olmazsınız.”
Hz. Peygamber (SAV) bu sözünde, cennete girmemiz için ne yapmamızı öneriyor?
a.Birbirimizi sevmemizi.
b.Cenneti çok istememizi.
c.İbadet etmemizi.
d.Hepsi

Dersin Diğer Derslerle İlişkisi: Resim dersi öğretmeni ile, verilen resim ve afiş ödevlerinin yapılmasında, değerlendirilmesinde ve sergilenmesinde işbirliği yapar.
BÖLÜM IV.
Plânın Uygulanmasına İlişkin Açıklamalar: Konu belirlenen sürede işlenerek, değerlendirme çalışmaları yapılmış ve öngörülen hedefin ve davranışların gerçekleştiği gözlenmiştir.