Ünlü ilahiyatçı Ali Rıza Demircan ve Prof. Dr. Abdülaziz Bayındır; Diyanet'in hiçbir dayanağı olmadığı halde imsak vaktini bir saat önce başlattığını öne sürdüler.
Prof. Dr. Abdülaziz Bayındır 22 Ağustos 2011 tarihinde TNT TV'de yayınlanan programda, 21 Ağustos 2011 Pazar sabahı Halka açık olarak gerçekleştirilen İmsak Rasatı'nın sonuçlarını kaydedilen görüntülerle beraber açıkladı. Yayına telefonla bağlanan
Diyanet Vakfı Yayın Kurulu Başkanı Prof. Dr. Saim Yeprem imsak vaktindeki hatayı kabul etti.
***
Abdülaziz Bayındır’ın her yıl gündeme getirdiği “Türkiye’de 70 dakika fazla oruç tutulduğu” iddiasına Diyanet İşleri Başkanlığından delilli cevap verdi.
Diyanet İşleri Başkanlığı’nın konuya ilişkin yaptığı açıklama şöyle:
“Son günlerde basılı ve görsel medya organlarında imsak vakti etrafında başlayan tartışmaların ardından halkımızın sorularını yoğunlukla Başkanlığımıza iletmesi üzerine aşağıdaki açıklamanın yapılmasına lüzum görülmüştür.
1- Başkanlığımız ibadet vakitlerinin doğru bir şekilde belirlenmesi hususunda öteden beri gerekli titizlik ve hassasiyeti göstermektedir. Bu doğrultuda gerek halkımızdan gerekse ilim adamlarından gelen eleştiri, değerlendirme ve teklifleri de daima ciddiyetle ele almakta ve incelemektedir. Son zamanlarda özellikle imsak vakitlerine ilişkin olarak Başkanlığımız, başlıca iki tür eleştiriye muhatap olmaktadır:
a. İmsak vakitlerinden temkini kaldırarak imsaki vaktinden daha sonraya bıraktığı ve böylece imsak vakti girmiş olmasına rağmen insanların yemeye içmeye devam etmelerine yol açarak oruçlarını tehlikeye attığı,
b. İmsaki vaktinden öne alarak insanları daha vakit varken bir saat öncesinden oruca başlattığı ve sabah namazını vaktinden önce kılmalarına yol açtığı ve böylece namazlarının batıl hale gelmesine sebebiyet erdiği,
2- Diyanet İşleri Başkanlığı, imsak ve yatsı vakitleri ile ilgili hesaplarının yerindeliğini ölçmek ve muhatap olduğu iddiaların doğruluk derecesini tespit etmek üzere geçen yıl Ramazan ayının hemen akabinde yatsı ve sabah vakitlerinin tespitine yönelik yeni bir gözlem çalışması yapmaya karar vermiştir. Bu karar çerçevesinde Ankara Üniversitesi ile bir protokol imzalamıştır.
2011 yılı Eylül ayında başlatılan proje, Ankara Üniversitesi Astronomi ve Uzay Bilimleri Öğretim Üyesi Prof. Dr. Sacit Özdemir’in başkanlığında bir gözlem heyeti tarafından yürütülmüştür. Gözlemler hem gelişmiş astronomik aletler, hem de göz ile (denek gözlemcilerle) olmak üzere iki yöntemle gerçekleştirilmiştir.
Bu proje devam etmektedir. Ancak şu ana kadar ulaşılan sonuçları şöyle özetlemek mümkündür;
Kur’ân-ı Kerim’de imsak vakti şu şekilde anlatılmaktadır: “…Şafağın beyaz ipliği-aydınlık- siyah iplikten –karanlık- ayırt edilinceye kadar yiyin için…” [el-Bakara 2/187] Bu ayeti kerimede geçen beyaz iplikle, sabahleyin doğu ufkunda yatay olarak belirmeye başlayan beyazlığın, siyah iplikle de gecenin karanlığının kastedildiği, hem ayeti kerimede yer alan ‘mine’l-fecr/şafağın’ kaybından ifadesinden hem de hadisi şeriflerdeki açıklamalardan anlaşılmaktadır. [Bak. Ebu Bekr er-Razi Cessas, Ahkamü’l-Kur’an, Daru’l-Mushaf, Beyrut I/283–285]
Fıkıh Uleması, bu ayeti kerime ve sünnet çerçevesinde imsakin fecr-i sadık ile başladığını ifade etmişlerdir. Buna göre imsak vakti, fecr-i sadık ile başlar. Fecr-i sadık, sabahleyin doğu ufkunda yatay olarak belirmeye başlayan beyazlığın/sabah şafağının başladığı andır. Güneş doğmadan önce doğu ufkunda yatay olarak belirmeye başlayan ve gittikçe yayılarak yükselen beyazlığın görülmeye başlaması, fecri sadığın başlangıcıdır. Bu andan itibaren yatsı namazının vakti çıkmış, sabah namazının vakti girmiş olur. Bu vakit aynı zamanda, sahurun sona erip orucun başlaması (imsak) vaktidir.
a. Hata payları da göz önünde bulundurularak değerlendirildiğinde aletle yapılan gözlemlerden
kabaca elde edilen sonuçlar, Başkanlığımız takvimlerinde verilen akşam/yatsı ve imsak/sabah vakitleriyle örtüşmektedir.
b. Gözlem yeri, şehir ışıklarının yansıması, havanın berraklık durumu, gözlemci denek sayısı, insan gözü ile
aletin algılama gücü farkı vb. etkenlerden kaynaklandığı düşünülen sebeplerle gözle yapılan gözlemler ile Başkanlığımız takviminde verilen akşam/yatsı ve imsak/sabah vakitleri arasında
bir miktar farlılıklar izlenmiştir. Ancak bu farklılıklar büyük ölçüde temkin payları kapsamında değerlendirilebilecek niteliktedir.
3- Başkanlığımızın imsak vaktini belirlerken güneşin 18 derece ufka yaklaşmasını esas alan ölçüsü, bütün İslam dünyasında imsak vakitlerinin belirlenmesinde esas alınan en düşük derecedir. Bazı İslam ülkeleri ve Müslüman topluluklar daha ihtiyatlı hareket etmek için güneşin 19 derece ufka yaklaşmasını esas almaktadırlar.
İslam dünyasında imsak vakitlerinin belirlenmesinde 18 dereceden daha düşük bir ölçüyü esas alan herhangi bir ülke bulunmamaktadır. Mekke-i Mükerreme ve Medine-i Münevvere’deki uygulama da böyledir. Ancak yaz aylarında yatsı ve imsak vakitlerinin oluşmadığı ileri enlemler bunun dışındadır. Öteden beri İslam astronom ve muvakkitleri de imsak vaktini belirlerken en az 18 dereceyi esas almışlardır.
Bu vakit, -ilk anda çıplak gözle fark edilemese dahi- sabah şafağının başlama vaktidir. Diğer taraftan dört mezhebin de dâhil olduğu İslam âlimlerinin büyük bir çoğunluğuna göre yatsı vakti ile sabah namazı/imsak vakti arasında mühmel bir vakit yoktur. Yatsı vakti çıkar çıkmaz sabah namazı vakti girer. Dolayısıyla imsakin sabah tanının bilimsel olarak başlangıç vaktinden daha sonraya bırakılması, yatsı namazı vaktinin sonu konusunda başka tereddütler ortaya koyacaktır. Netice itibariyle bu saatten sonra kılınan sabah namazı ve başlanan oruçlara ilişkin olarak herhangi bir tereddüt uyandırılması doğru değildir.
4- Halkımız, Başkanlığımızın büyük bir hassasiyetle üzerinde durduğu namaz vakitleri konusunda hiçbir tereddüt yaşamadan ibadetlerini gönül huzuru içerisinde yapmaya devam edebilirler.
Kamuoyuna saygıyla duyurulur.”
BASIN VE HALKLA İLİŞKİLER MÜŞAVİRLİĞİ
***
Hacı –Bu hafta “herkesin Allah’a inandığını” anlatacaktınız ama Ramazan geldi; sizin imsak vakti ile ilgili farklı iddialarınız var, onlardan konuşsak olmaz mı?
Hoca – İmsâk nedir, biliyor musun; o sırada ufuk nasıl olur?
Hacı –“
Fecrin ak çizgisi kara çizgisinden sizce, tam seçilinceye kadar yiyin için. " (Bakara 2/187) buyruluyor. Ak çizgi kara çizgiden ayrıldığı zaman oruç tutan kişi artık yiyip içemez ve eşiyle ilişkiye giremez. Sabah namazının
vakti de girmiş olur. İmsâk bu vaktin adıdır.
Hoca –Bak! Fecr; yarma, akıtma ve fışkırma anlamlarına gelir[1]. Burada yarılan nedir?
Hacı –Doğu ufkunun aydınlanması aklıma geliyor ama yarılmayı anlayamadım.
Hoca –Gecenin sonu ile imsâk arasında seher vakti vardır. Seher, gündüzün ilk ışıklarının gecenin karanlığına karışmasına denir. Bu vakitte hem gündüzün hem gecenin belirtileri olur[2]. Sonra kızıl ışıklar ufku yarmaya başlar. Şimdi sana onun resmini göstereyim.
Seher Vakti - Fecr-i Kâzib Bu vakti anlatan âyet şöyledir:
فَالِقُ الإِصْبَاحِوَجَعَلَ اللَّيْلَ سَكَنًا وَالشَّمْسَ وَالْقَمَرَ حُسْبَانًا ذَلِكَ تَقْدِيرُالْعَزِيزِ الْعَلِيمِ
“Sabahı bölen, geceyi dinlenme zamanı, güneş ile ayı hesaba uygun yapan odur. Bunlar güçlü ve bilgili olanın koyduğu ölçüdür”.(En’âm 6/96)
Arapçada sabah kızıllık[3] demektir. Ayetteki fâliq’ul-ısbâh, seherin başından itibaren ufuktaki karanlığa karışan kızıl ve beyaz ışıkları bölen kızıl kuşaktır[4]. Peygamberimiz şöyle demiştir: “
Ufukta yukarıya uzayan aydınlık fecr değildir. Fecr, enlemesine yayılan kızıllıktır[5].”
Hacı –Gösterdiğiniz resimde ufuk iyice aydınlanmış gözüküyor. Onun neresi fecr-i kâzib.
Hoca –İşte insanlar fecr-i sadık sandıkları için ona fecr-i kâzib yani yalancı fecir deniyor.
Sana bir şey daha anlatayım; her gün üç doğuş ve üç batış olur. Doğanlar; fecr-i kâzib, imsak ve güneştir. İmsâk ikinci doğuşla başlar. Bu, bütün mezheplerin ortak görüşüdür[6].
Hacı –Benim okuduğum ayetin manası şöyle mi oluyor: “
Kızıl ışıkla yarılan ufkun ak çizgisi kara çizgisinden sizce, tam seçilinceye kadar yiyin için. " Peki, ak çizgi, kara çizgi nedir?
Hoca –Ufukta kızıllık netleşip parlamaya başladığı zaman altta siyah bir şerit, üstte de beyaz bir şerit oluşur. Şu resimde olduğu gibi o beyaz şerit iyice ortaya çıkınca imsâk vakti girer.
İmsâk vakti - Fecr-i Sâdık Hacı –Ben şu hadisi şimdi anladım: “
Cebrail bana sabah namazını, kızıllığın parıldadığı, oruç tutana yemenin içmenin yasak olduğu saatte kıldırdı.” (Tirmizî, Mevâkît,1)
Hoca –Peygamberimiz bir de şöyle buyurur:
“Yiyin, için; yukarı tırmanarak yayılan aydınlık sizi etkilemesin; enine yayılan kızıllığı görünceye kadar yiyin, için[7].”
Hacı –Dün, www.suleymaniyevakfi.org adlı sitenizden Konya’nın imsakiyesini indirdim. Diyanetin imsak vaktine yakın bir vakte “Seher” demişsiniz. Bir de geçen sene “en az 40 dakika fazla oruç tutuyoruz” diyordunuz; şimdi süre 70 dakika civarına çıkmış.
Hoca –
En az 40 dakika diyerek zihinleri hazırlamaya ve insanları araştırmaya sevk etmeye çalışıyorduk. Bütün ölçüleri verdik; çıkar bakarsınız, sıkıntı biter.
Hacı –Mutlaka bakacağım. Sizin takviminizde bir de “yatsının sonu” diye bir vakit var, o nedir, yatsı sabaha kadar değil mi?
Hoca –İnşaallah onu ve üç batışı haftaya anlatırım.
[1] Müfredat فجْر mad.
[2] Kurtubî, Muhammed b. Ahmed, el-Cami’ li-ahkâmi’l-Kur’ân, c. XVII, s. 144, Kahire, 1384/1964.
والسحر: هو ما بين آخر الليل وطلوع الفجر، وهو في كلام العرب اختلاط سواد الليل ببياض أول النهار، لان في هذا الوقت يكون مخاييل الليل ومخاييل النهار.
[3] Mekâyîs’ul-luğa صبح mad.
[4] İbrahim Mustafa, Ahmed ez-Zeyyât, Hamid Abdulkâdir, Muhammed en-Neccâr, el-Mucem’ul-vasît, صبح mad. Dar’ud-da’ve, c. I, s. 505.
[5] Ahmed b. Hanbel (öl. 241 h.), Müsned, C.IV, s. 23 ve c. 33.
[6] Bkz. Şemsüddin Muhammed b. Ahmed es-Serahsî, (öl. 483 h.), el-Mebsût, Beyrut, l414/1993, c. I, s. 145.El-Mâverdî, Ebu’l-Hasen Ali b. Muhammed (öl. 450 h.) Tahkik; Ali Muhammed Muavvad, Adil Ahmed Abdulmevcud, el- Hâvî el-Kebî fî fıkh’il-İmam eş-Şafiî, Beyrut 1419/1999, c. II, s.24.Ahmed b. Ganim b. Salim (öl. 1126 h.), el-Fevâkih’ud-devvânî alâ risaleti İbn Ebî Zeyd el- Kayrevânî (Mâlikî), 1415 h./1995 m. c. I. s. 169.
[7] Ebu Davud, vakt’us-sahûr, hadis no 2348; Sünen’ut-Tirmîzî, Ma cae fî beyân’il-fecr, hadis no 705.
http://www.suleymaniyevakfi.org/kose-yazilari/imsak-vakti.html
***