YENİ DİN KÜLTÜRÜ AB Müfredat Programı

http://localhostr.com/file/fbqQLXD/1.bmp


http://localhostr.com/file/SLUhbaN/2.bmp


http://localhostr.com/file/zSOAZKx/3.bmp


http://localhostr.com/file/1ieQ7jx/4.bmp


http://localhostr.com/file/s0xbz5K/5.bmp


http://localhostr.com/file/hjIno5V/6.bmp




Yepyeni DİKAP Müfredat Programı
ilköğretim ve ortaöğretim dikab ders müfredatı değişti mutlaka edinin yeni konular eklenmiş durumdadır.

İndirmek için
İlköğretim Yeni Müfredat:
http://www.4shared.com/file/BSSLOIfJ/4-8_Din_Kltr_Yeni_Mfredat_07-0.html

diğer yeni link
http://www.dosya.tc/indir/PIclhy/uru_yeni_ogretim_programlari_06-01-2011.rar.html

Ortaöğretim Yeni Müfredatı:
http://www.4shared.com/file/ITBOiogB/9-12_Din_Kltr_Yeni_Mfredat_07-.html

Tüm Mevuzat ve Resmi Evraklar İçin:
http://www.4shared.com/dir/cRoBljis/Resmi_Evraklar.html
1-


http://localhostr.com/file/fbqQLXD/1.bmp
2-


http://localhostr.com/file/SLUhbaN/2.bmp
3-


http://localhostr.com/file/zSOAZKx/3.bmp

4-


http://localhostr.com/file/1ieQ7jx/4.bmp
5-


http://localhostr.com/file/s0xbz5K/5.bmp





6-



http://localhostr.com/file/hjIno5V/6.bmp


MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI
Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı
SAYI: 328
TARİH: 30.12.2010
KONU: İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi
(4-8.Sınıflar) Öğretim Programı’nda Değişiklik
Yapılması
ÖNCEKİ KARARIN
SAYI: 410
TARİH: 28.12.2006
Din Öğretimi Genel Müdürlüğünün 20.12.2010 tarih ve 2748 sayılı teklif yazıları üzerine Kurulumuzda görüşülen İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi (4-8. sınıflar) Öğretim Programları’nda 2011-2012 öğretim yılında uygulanmak üzere ekli örneğine göre değişiklik yapılması,
Söz konusu program değişikliklerinin;
1.
Ders kitaplarına yansıtılması,
2.
Yansıtılma işlemi yapılan ders kitaplarının 29 Nisan 2011 Cuma günü mesai bitimine kadar Başkanlığa teslim edilmesi
3.
İncelemesi devam eden taslak ders kitaplarına yansıtılmasının ise inceleme işlemlerinin bitiminde ilgililerden istenmesi,
kararlaştırıldı.
Nimet ÇUBUKÇU
Millî Eğitim Bakanı
Merdan TUFAN
Kurul Başkan V.
Ömer ÖZCAN ÜYE
Füsun KÖKSAL ÜYE
Ahmet SÖNMEZ ÜYE
Ahmet Ergun BEDÜK ÜYE
Zübeyir YILMAZ ÜYE
İbrahim BÜKEL ÜYE
Halil AŞICI ÜYE
Dr. Vahap ÖZPOLAT ÜYE
Dr. Hacı Mustafa AÇIKÖZ ÜYE
Sami ZEYBEK ÜYE
Emine DUMAN ÜYE
Nihal COŞKUN ÜYE
İrfan COŞKUN ÜYE
Abdülkadir YILMAZ ÜYE

***************
İLKÖĞRETİM
DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ DERSİ
(4, 5, 6, 7 VE 8. SINIFLAR)
ÖĞRETİM PROGRAMI VE KILAVUZU
ANKARA - 2010




İÇİNDEKİLER
1. Türk Millî Eğitiminin Amaçları…………………………………………………………………..…. 1
2. İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi (4,5,6,7 ve 8. Sınıflar) Öğretim Programı……….… 2
2.1. Giriş…………………………………………………………….…………………………. .… 2
2.2. Programın Vizyonu……………………………………………………………………..…….. 7
2.3 Programın Uygulanmasına İlişkin İlke ve Açıklamalar……………………………………...…8
2.4. Programın Temel Yaklaşımı………………………………………………………………….. 9
2.5. İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi (4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar) Öğretim Programı’nın Özellikleri ve Geliştirilmesinde Temel Alınan İlkeler……………………………..……… 11
2.6. Programın Yapısı……………………………………………………………………….…. ... 12
2.6.1. Genel Amaçlar………………………………………………………………………… 12
2.6.2. Öğrenme Alanları……………………………………………………………………... 13
2.6.3. Kazanımlar…………………………………………………………….………………. 18
2.6.4. Etkinlikler……………………………………………………………………………... 19
2.6.5. Açıklamalar………………………………………………………………………….… 19
2.6.5.1. Öğrencilere Kazandırılacak Temel Beceriler………………..…………….……. 20
2.6.5.2. Kavramlar……………………………...……………………...…….…………... 21
2.6.5.3. Değerler………………………………..………………………….…….………. 23
2.7. Öğrenme-Öğretme Süreçleri ve Öğretmenin Rolü ………………………………….………. 24
3. İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi Öğrenme Alanları, Üniteleri ve Süreleri…….….... 29
4. İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Ders Kitabı Forma Sayıları……………..…....………… 31
5. Programın Genel Çizelgesi…………………………………………………….………………...… 32
6. Programda Kullanılan Semboller……………………………………………………….………..… 33
7. İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi Öğretim Programı Öğrenme Alanları ve Üniteleri...….…..…………………………………………………………………………………. 34
8. İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi (4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar) Öğretim Programı (Kazanımlar, Etkinlik Örnekleri ve Açıklamalar Tablosu)............................................................. 35
9. İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi Öğretim Programında ******çülükle İlgili
Konular Tablosu………………………………………………………………………..………… 66
10. İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi Kazanımları ile İlişkilendirilen Ara Disiplinler Tablosu……………………………………………………………………………..…………….. 70
11. İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi Öğretim Programı, Öğrenme Alanları ve Ünite Açılımları…………………..………………………………………..………….....................…... 72 11.1. Öğrenme Alanı: İnanç…………………………………………………………….……. 72
11.2. Öğrenme Alanı: İbadet…………………………………………………….…………… 73
11.3. Öğrenme Alanı: Hz. Muhammed…………………………………………….……...… 74
11.4. Öğrenme Alanı: Kur’an ve Yorumu………….………………………………….….…. 75
11.5. Öğrenme Alanı: Ahlak……………………………………….……..….......................... 76
11.6. Öğrenme Alanı: Din ve Kültür…………………………………………….……...…… 77
12. Okuma Metinleri………………………………………………………………...…………………78
13. İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi Öğretim Programı 4. Sınıf
Etkinlik Örnekleri…………………………………………………………..…….……………..... 86
14. İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi Öğretim Programı 5. Sınıf
Etkinlik Örnekleri………………………………………………………………….………….… 111
15. İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi Öğretim Programı 6. Sınıf
Etkinlik Örnekleri……………………………………………………………….………….…… 124
16. İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi Öğretim Programı 7. Sınıf
Etkinlik Örnekleri…………………………………………………..……………….……...…… 141
17. İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi Öğretim Programı 8. Sınıf
Etkinlik Örnekleri………………………………….……………………………………….…… 165
18. İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi Öğretim Programı Öğretmen
Bilgi Notları………………………………………………………………..…………….……… 188
18.1. Değer Öğretiminde Yeni Yaklaşımlar………………………………………………........ 188
18.1.1. Değer Açıklamak………………………………………………………………..... 188
18.1.2. Ahlaki Muhakeme……………………………………………...………………..... 191
18.1.3. Değer Analizi……………………………………………………..……………..... 194
18.2. Kavram, Kavram Haritaları ve Din Öğretiminde Kullanımı…………..………................. 195
18.3. Din Dili Çalışmaları………………………………………………...……….………….... 207
18.4. Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersinde Ayetlerin Kullanımı………….....……..…..…… 208
19. Ölçme ve Değerlendirme………………………………………………………….…………..… 213
Kaynakça………...………………………………………………………………….…...………….. 230
1. TÜRK MİLLÎ EĞİTİMİNİN AMAÇLARI
1739 sayılı Millî Eğitim Temel Kanunu'na göre Türk millî eğitiminin genel amaçları:
I. Genel Amaçlar
Madde 2.
Türk millî eğitiminin genel amacı, Türk milletinin bütün fertlerini;
1. ****** inkılâp ve ilkelerine ve Anayasa’da ifadesini bulan ****** Milliyetçiliği’ne bağlı; Türk Milleti’nin millî, ahlaki, insani, manevi ve kültürel değerlerini benimseyen, koruyan ve geliştiren; ailesini, vatanını, milletini seven ve daima yüceltmeye çalışan; insan haklarına ve Anayasa’nın başlangıcındaki temel ilkelere dayanan demokratik, laik ve sosyal bir hukuk devleti olan Türkiye Cumhuriyeti'ne karşı görev ve sorumluluklarını bilen ve bunları davranış hâline getirmiş yurttaşlar olarak yetiştirmek;
2. Beden, zihin, ahlak, ruh ve duygu bakımından dengeli ve sağlıklı şekilde gelişmiş bir kişiliğe ve karaktere, hür ve bilimsel düşünme gücüne, geniş bir dünya görüşüne sahip, insan haklarına saygılı, kişilik ve teşebbüse değer veren, topluma karşı sorumluluk duyan; yapıcı ve verimli kişiler olarak yetiştirmek;
3. İlgi, istidat ve kabiliyetlerini geliştirerek, gerekli bilgi, beceri, davranış ve birlikte iş görme alışkanlığı kazandırmak suretiyle hayata hazırlamak ve onların, kendilerini mutlu kılacak ve toplumun mutluluğuna katkıda bulunacak bir meslek sahibi olmalarını sağlamak;
Böylece, bir yandan Türk vatandaşlarının ve Türk toplumunun refah ve mutluluğunu artırmak; öte yandan millî birlik ve bütünlük içinde iktisadi, sosyal ve kültürel kalkınmayı desteklemek ve hızlandırmak ve nihayet Türk milletini çağdaş uygarlığın yapıcı, seçkin bir ortağı yapmaktır.
2
2. İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi (4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar) Öğretim Programı
2.1. Giriş
Çağımızda hızla gelişen bilim ve teknoloji, eğitimin her alanını etkilemekte ve özellikle eğitim yaklaşımlarında köklü değişimleri zorunlu kılmaktadır. Bu anlamda bilginin hızla yenilenerek üretildiği çağımızda birey ve toplumun geleceği, bilgiye ulaşma, bilgiyi kullanma ve üretme becerilerine bağlı bulunmaktadır. Bu becerilerin kazanılması ve hayat boyu sürdürülmesi bilgi üretimine dayalı çağdaş bir eğitimi gerektirmektedir.
Bu gelişim sürecinde öğrencilerin;
•
Anlama, sıralama, sınıflandırma, sorgulama, ilişki kurma, eleştirme, tahmin etme, analiz-sentez yapma ve değerlendirme,
•
Bilgiyi araştırma, yorumlama ve zihninde yapılandırma,
•
Kendini ifade etme, iletişim kurma, arkadaşlarıyla iş birliği yapma, tartışma
gibi çeşitli ve üst düzey zihinsel becerileri kazanmaları beklenmektedir. Diğer derslerle birlikte “Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi” dersinde de bu becerilerin kazandırılması gerekmektedir.
İlköğretim programlarının yenilenmesi çalışmalarıyla beraber “Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi Öğretim Programı” yeniden geliştirilmiştir. Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi dersinin içeriğinin belirlenmesinde “dinin temel bilgi kaynakları dikkate alınarak İslam’ın kök değerleri çerçevesinde “mezheplerüstü (herhangi bir mezhebi esas almayan, mezhebî tartışmalara girmeyen) ve dinler açılımlı” anlayış olarak ifade edilebilecek bir yaklaşım benimsenmiştir. Bu programla; öğrencilerin din ve ahlak hakkında sağlıklı bilgi sahibi olmaları, temel becerilerini geliştirmeleri ve böylece Millî Eğitimin Genel Amaçlarının gerçekleştirilmesine katkıda bulunulması hedeflenmektedir.
Geliştirilen programla öncelikle öğrencilerin din ve ahlak hakkında objektif bilgi sahibi olmaları, öğrenme-öğretme sürecinde öğretim programı vasıtasıyla kazanmaları hedeflenen bilgi, beceri, tutum, değer, kavram ve öğrenci merkezli yaklaşımlarla bir arada yaşama bilincine ulaşmaları hedeflenmiştir.
Eğitim bir iletişim ve etkileşim sürecidir. Yaşarken hepimiz eğitiyor ve eğitiliyoruz; öğretiyor ve öğreniyoruz. Çocuklar, hangi toplumda gözlerini dünyaya açarlarsa o toplumun ulaştığı kültür birikiminden yararlanırlar. Toplumun kültür dokularında; geçmiş nesillerin alın terinin, beyin gücünün, tutum ve davranışlarının, siyasi, dinî ve ahlaki kurumlarının, dilinin, atasözlerinin, geleneklerinin izleri vardır. İnsanlığın eserleri ve ürünleri birbirine eklenerek günümüze kadar gelmiştir. Eğitim, yetişen neslin kültürel birikimden mümkün olan en fazla payı alması görevini üstlenir. Geçmiş ile gelecek arasında uyumlu bir geçiş temin etmek, kültürün muhtevasını aktarmak, kültürün zenginleşmesini sağlamak ve uygarlığın gelişimi için elverişli ortamı oluşturmak, eğitimin görev ve sorumlulukları arasındadır. Kültür ile eğitim arasında sıkı bir ilişki vardır. Kendi kültürel ortamını oluşturmayan ve bu ortamı yetişmekte olan
3
neslin katkılarıyla besleyemeyen, özenti ve taklitten öteye gitmeyen bir eğitim sisteminde bireylere yön vermenin zorluğu ortadadır.
İslam’da sorma, öğrenme önemli bir yer tutar. Hz. Muhammed hayatta iken, onun arkadaşları (ashap), bilmediklerini veya tereddüt ettiklerini soruyor ve yeri geldikçe de önerilerde bulunuyorlardı. Hz. Muhammed vefat ettikten sonra da bu uygulama sürdürülmüştür. İslâm’ın ilk nesilleri dinin öğretilerini doğru anlamak ve anlatabilmek için yoğun çaba sarf etmiş ve kendilerinden sonra gelenlere bu konuda çok zengin örnekler bırakmışlardır. Onlar yorumlarda (içtihatlarda) bulunmuş ve kendi ilmî anlayışlarını oluşturmuşlardır. İlk Müslümanlar, problemleri kendilerine özgü şartları çerçevesinde ele almış ve onlara “eleştirel” bir tutumla yaklaşmışlardır. Sonraki dönemlerde ise problemleri, içinde yaşanılan zaman diliminin ihtiyaçlarına göre çözme gayreti yerine, önceki asırlardaki hazır çözüm yollarını aynen benimseme eğilimi baş göstermiş, daha öncekilerin yaptıkları yorumlar günlük sorunların gerisinde kalmıştır. Bu sürecin sonunda gelişen tavır ise taklit ve eskiyi kutsallaştırma olmuştur. Geçmişten devralınan eserlerle yetinilmiş, onlara yeni katkılar, yeni anlayışlar ilave edilememiştir. Hâlbuki kültürel miras, durağan, kapalı, cansız bir yığın veya insanın kendini uydurmak zorunda olduğu bir olgu olmaktan çok, üzerinde çalışılması, anlaşılması ve problem çözmede kullanılması gereken bir olgudur.
Örgün eğitim kurumlarımızda din öğretimi, bir bilgi verme vasıtası olmakla beraber, aynı zamanda insanın bilgi elde etme yollarını ve aklını kullanma kabiliyetini geliştiren bir süreç olmalıdır. Bu noktada karşımıza din öğretiminin önemli bir amacı çıkmaktadır: “Yetişmekte olan nesle din hakkında doğru bilgi vermek ve öğrencileri bilinçlendirmektir.” Kendilerine sunulan alternatifleri inceleyebilmeleri için öğrencilerin bakış açılarının geliştirilmesine ihtiyaç vardır. Öğrenciler körü körüne uygulayıcı olmamalıdır. Onlar, bilginin hangi amaçla, kim için, nasıl bir dünyada kullanılabileceğini sorgulayacak biçimde yetiştirilmelidir. Öğrencilerin, özellikle inanç ve hayat konusundaki tercihlerini özgür olarak yapabilmeleri din öğretiminin esas amacıdır; bilinçli dindarlık da budur. Bu amaçlara uygun olarak din öğretimi, öğrencinin kendi akıl yürütme gücünü kullanarak varlıklar içindeki konumunu belirlemesine katkıda bulunur. Din kültürü ve ahlak bilgisi öğretmeni bunu hangi yolla yapacaktır? Dinî metinleri ezberleterek mi? İlmihâl bilgilerini belleterek mi? Araştırma yaptırarak mı? Soru sorarak mı? İşte bunlar, “Nasıl bir din öğretimi?” sorusu konusunda öğretme-öğrenme sürecindeki yaklaşımımızı belirlemektedir. Din öğretiminde öncelikle aşağıdaki hususlara dikkat edilmesi gerekir:
İnsana Saygı: Temelinde insana saygı fikri olan bir eğitim anlayışı, insanın ne olduğu üzerinde düşünür, insanın varlık şartlarını tanımaya, anlamaya çalışır; insanın sahip olduğu potansiyeli değerlendirir. İnsana saygı, insanı bütün yönleriyle ele alma eğilimini de beraberinde getirir. İnsana saygı, onun yaptıklarını tanıma, anlamlandırma, onun düşüncelerine ve iç âlemine nüfuz etme çabasını da bünyesinde taşır. İnsan biyolojik bir yapıya sahiptir. Beslenme ve korunma gibi özellikleri onun insan olmasının bir gereğidir. O, aynı zamanda gelişen ve değişen bir varlıktır. Geçmişe ait hatıraları, geleceğe ait umutları ve kaygıları vardır. Korkuları, sevgileri, heyecanları, nefret ve istekleri, inançları, değer yargıları, tutumları ile insan, her gün yeniden keşfedilir. İnsanı konu alan ilahî ve insani bütün izahlar, onu tanımanın, anlamanın ve yorumlamanın yöntemlerini zenginleştirmektedir.
4
Düşünceye Saygı: Düşüncenin geliştirilmesi “Benim doğrum vardır, başkalarının da doğrusu vardır.” anlayışıyla yakından ilişkilidir. Düşünce çabalarının sonucunu, ‘tek doğru ve pek çok yanlış” seviyesine indirgemeye çalışmak ahlaki bir zafiyettir. Kişilerin görüş ve düşünceleri doğru yollardan biri olabilir. Hatta sadece doğru olmakla kalmayıp gerçeğin bütününü de kapsamlı biçimde yansıtabilir. Ancak onlara itiraz edilmesine katlanılmadıkça veya sorgulanmalarına izin verilmediği sürece, daha da geliştirilip zenginleştirilmeleri mümkün olmaz. Doğru veya yanlış herhangi bir fikri, her türlü eleştiriye ve itiraza rağmen, kabul etmekle, o fikrin itiraza uğramasına izin vermemek ve onu savunmacı bir tarzda koruyarak doğruluğunu kabul etmek arasında bir fark yoktur.
İnanç ve kabullerin örtülü ve açık dayanakları vardır. Bu dayanaklar kişilikten, yetiştirilme biçiminden, tarihten veya kültürden kaynaklanabilir. Bunların farkında olmak, bunlar üzerinde yorum yapmak, doğru ile yanlışı ayırt edebilmek, yararlı olanı bulup çıkarmak ve sonunda bir yargıya varmak ancak gelişmeye açık bir fikrî tavırla mümkün olur. Düşünmek bir eğitim ve araştırma işidir. Düşünebilmek kadar dinlemesini bilmek, farklılıklara tahammül edebilmek, düşündüğünü karşısındakini incitmeden söyleyebilmek önemlidir. İnsan, başkasının söylediklerine katılmasa da onu dinleyebilmeli, fikirler üzerinde düşünmeli ve onları sorgulayabilmelidir. Düşünceye saygı aynı zamanda insanın inancına ve vicdani kanaatlerine saygı anlamına gelmektedir. Bu tavırlar din öğretiminin insana kazandıracağı önemli özellikler olmalıdır.
Hürriyete Saygı: İnsanın kişiliği ve bağımsızlığı temel bir değerdir. İnsanın şahsiyeti çeşitlilik içinde gelişir. İnsanın bu gelişmesini kısıtlayan her tutumun da insan hürriyetine aykırı olduğunu ifade etmek gerekir. İster “Dinin emirlerini yerine getiriyorum.” desin, isterse “Belli bir düşüncenin, felsefi düşüncenin öğütlerini yerine getirmek istiyorum.” desin; ya da başka bir merciin temsilcisi olsun, fark etmez. İnsanın kişiliğini zedeleyen, onun bağımsız karar vermesini engelleyen her baskı, insan hürriyeti fikriyle çelişir. İnsanlar, kendi iyiliklerini kendilerinin doğru bildiği yolda arama hürriyetine sahiptir. Herkes özgürce kendi akıl sağlığının ve tercihlerinin sahibi olabilmelidir.
Ahlaki Olana Saygı: Din öğretiminin ahlak olgusu ile ilgisi dikkate alındığında öncelikle şu hususlar ön plana çıkar: İnsanoğlu, teknik olarak gelişmiş bir dünya meydana getirmesine rağmen aynı başarıyı ahlaki olgunlukta insanlar yetiştirmede gösterdiğini söylemek mümkün değildir. Modern dünyada insanların her geçen gün gönül ve zihin huzuru, vicdan ile barışık olma, ruh zenginliği gibi hâllerin eksikliğini daha fazla hissettiği açıktır. Teknik açıdan olağanüstü imkânlara sahip olunsa bile hâlen yeterince güçlü bir ahlaki yapıya sahip olamadığımızın altı çizilmelidir.
İyinin ne olduğunu bilen insanın da her zaman iyiyi yapmadığı görülmektedir. İşte burada inancın bireyleri teşvik edici yönünden faydalanılabilir. İnsanlara yalnızca güzel sözler söylemek, konferanslar vermek, öğütlerde, tavsiyelerde bulunmak, örnek insan ve örnek durumlar anlatmak yetmemektedir. Çünkü insan hayatında etkin olan ve onun yönünü tayin eden şey, sözlerden çok yapılan işler ve eylemlerdir. Bir çağın ahlaki yapısına, doğruluk, dürüstlük, insan sevgisi, çalışma, yardımseverlik, cana ve mala saygı gibi değerler hâkimse, o zaman bu özellikleri taşıyan insanlar yetişir ve etkili olur. Eğer
5
çağın yapısı bozulmuş, ahlaki olmayan kavramlarla düşünülmeye başlanmışsa o vakit de bu tip davranış gösterenler etkin hâle gelirler. Bireyleri etkileyen şey hayatın kendisidir.
Kültürel Mirasa Saygı: Kültürel mirasa saygı, tarihî birikime bakabilmek, geçmişe ait bilginin günümüz açısından yerini, değerini ve fonksiyonunu tahlil ve tespit edebilmek demektir. Geçmişten devralınan kültürel mirasa kör bir teslimiyet veya onu bilinçsizce tüketmek tarihî mirası anlamada önemli bir engeldir. Kültürel miras konusundaki engel, bilinçsiz biçimde tarihî birikim adına değerli ve güzel olduğu kabul edilen her ne varsa öğrencilerin kafasına doldurmak gibi bir düşünce içinde olmaktır. Oysa artık öğrencilerin öğrenmeleri gereken muhtevayı seçmede bazı ölçülere sahip olunmalıdır. “Din ve kültürel miras konusunda öğrenciler hangi muhtevaya ihtiyaç duymaktadır?” sorusuna verilecek cevap; öğrenciler için sahip olunmaya değer muhteva, hayatın problemlerini çözebilecek nitelikte olmasıdır. Geçmişin birikimi öğrencilere ne sadece ilginç bir tarih olduğu için ne de sadece çok güzel edebî anlatımlar taşıdığı için nakledilmelidir. Kültürel miras, bu özelliklerinin yanı sıra yetişmekte olan nesle; Allah’la, kendileriyle ve diğer insanlarla olan iletişimlerini düzenlemelerinde bir yardım vasıtası olarak sunulmalıdır. Böyle bir anlatımın sonucunda yöntemimiz değişecektir. Bu yöntem, bilgi istiflemeye değil, düşünmeye, anlamaya, karşılaştırmaya, değerlendirmeye, kısacası öğrencinin keşfetmesine önem verecektir.
Bu beş temel kavram gösteriyor ki artık din öğretiminin tamamen ezberletici ve nakilci bir yaklaşımla yapılması mümkün değildir. Çünkü, dünya ve insan değişmekte, dünkü problemlere yeni problemler eklenmekte ve bu değişime yetişmek hiç de o kadar kolay olmamaktadır. Yetişmekte olan nesle sadece hazır kalıplar sunarak onların bu dünyada yaşamlarını başarılı bir şekilde sürdürmelerini bekleyemeyiz. İnsana, düşünceye, hürriyete, ahlaka ve kültürel mirasa saygıyı temel alan bu bakış açısı, din öğretimine karşı takınacağımız tavrı belirlemektedir. Bu bakış, “Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi Öğretim Programları” geliştirilirken, ders kitapları yazılırken veya öğrencilerle din alanında iletişime geçerken göz önüne alacağımız hususlara işaret etmektedir. Din öğretimi ile ilgili yaklaşımımız da genel olarak “öğrencinin bilincinin gelişmesini sağlayacak şartları oluşturmak ve öğrenciye, hayatın problemlerini çözebilmesinde yardımcı olacak yolları göstermek” şeklinde formüle edilebilir.
Din öğretiminde yukarıda bahsedilen yaklaşım tarzının benimsenmesini gerektiren birçok sebep vardır. Öncelikle yukarıda belirttiğimiz gibi dünya birçok yönden değişmektedir. Artık toplumlar kapalı toplum yapısında değil birbirlerine açıktırlar; birbirlerini etkilemekte ve birbirlerinden etkilenmektedirler. İnsanlığın teknolojik ve bilgi açısından geldiği noktaya, din öğretiminde de uyulmalıdır. Bu aynı zamanda din öğretiminin dünyanın karşılaştığı problemlerin çözümünde katkıda bulunması anlamına da gelmektedir.
Böyle bir yaklaşımın öğrencinin, bilişsel, duyuşsal ve bilimsel gelişimine de çok somut katkıları olacaktır. Bunlar; doğru bilgi edinme, kendi başına düşünme kabiliyeti, eleştirel düşünme, seçme kabiliyeti, hayatın anlamını keşfetme ve aklını kullanarak inancını temellendirebilmektir. Aynı zamanda bunlar öğrencinin kazanması istenen yetenekleri ve geliştirmesi beklenen kabiliyetleri göstermektedir. Buradan hareketle din kültürü ve ahlak bilgisi dersinde öğrencilerin hayatı boyunca kullanacakları bilgi ve becerileri edinmeleri amaçlanmaktadır.
6
Din kültürü ve ahlak bilgisi öğretiminin gerekliliği konusunda altı boyut ileri sürülebilir:
Antropolojik-İnsani Temel: Din öğretimini temellendirmeye insanın varoluş gerçeğinden başlamak isabetli olacaktır. Acaba insanın varoluşu bakımından bir eğitime ihtiyacı var mıdır? Meseleye eğitim kavramından hareketle yaklaşırsak şöyle bir tablo ile karşılaşırız: Hangi anlayışa dayanırsa dayansın, bütün eğitim sistem ve felsefelerinde eğitimden beklenen temel görevlerin başında, fertlerin bütün yeteneklerini ortaya çıkarıp geliştirmek ve temel duygu ve ihtiyaçlarını birbiriyle uyumlu şekilde doyurmak gelmektedir. Çağımızın eğitim teorileri, okulun ve eğitimin ana hedefleri arasında insanı özgürleştirme, kendi potansiyelini açığa çıkararak bunun en üst düzeyde kullanılmasına yardımcı olmak gibi hususları öne çıkarmaktadır. Buradan hareketle din eğitiminin, insanın önemli bir ihtiyacını karşılaması ve bu sayede onun sahip olduğu yetenek ve kapasiteyi fiilen gerçekleştirmesine yardımcı olması açısından gerekli olduğu kabul edilmektedir.
Din, insanın varoluş mücadelesinde gerekli bir güç ve araçtır. İnsanın, nasıl kendisini kardan ve yağmurdan koruyabilmek için bir çatıya ihtiyacı varsa insani değerlerin erozyonuna ve ahlaki yozlaşmaya engel olabilmek için de bir dine ve o dini doğru şekilde öğretecek din öğretimine de ihtiyacı ve hakkı vardır.
Din öğretimine insan-din ilişkisi açısından yaklaşıldığı zaman, insanın tabiatı gereği din ile sürekli bir ilgi ve ilişki içinde olduğu gerçeği ile karşılaşılır. Bu gerçekten hareketle, insanın gerek kendisi hakkındaki gerekse varlığının anlamını arayan sorularına cevap bulmada dinin verilerini kullanmak kaçınılmazdır. Bunlar, insanın fizik ötesi ile ilgili sorularıdır ve bunların en doyurucu cevabı dinden gelmektedir.
İnsanın bu duygusu hiçbir zaman yok olmaz; ancak eksik ve yanlış doyurulabilir. Asıl önemli nokta da burasıdır. Eğitim öğretimden beklenen görev, bu eksik ve yanlış doyurulmaları önlemektir. Ayrıca, eğitim öğretimde asıl olan, ferdin bedenî ve ruhi bütün yetenek ve ihtiyaçlarının sıra ile değil, birlikte ele alınması ve uyum içerisinde doyurulup geliştirilmesidir. Bu nedenle, inanma gibi önemli bir duygu ve ihtiyacı, diğer duygu ve ihtiyaçların gerisinde bırakmak veya hiç görmezden gelmeye çalışmak doğru değildir. Din öğretiminden beklenen, kişilerin inanma ihtiyaçlarını, doğru bilgi, duygu ve becerilerle doyurmalarına yardımcı olmaktır.
Toplumsal Temel: İnsan toplumsal bir varlıktır. Eğitimden beklenen vazgeçilmez görevlerden birisi de nesilleri sosyalleştirmesidir. Sosyalleştirme kısaca, “bireylerin içinde yaşadıkları topluma uyumlarını sağlama” şeklinde tanımlanabilir.
Hangi görevde ve sosyal faaliyette bulunursak bulunalım, arkadaşlık ve komşuluk ilişkilerinde bile davranışlarımıza yön veren inanışlarımızı karşılıklı tanımak ve onları hesaba katmak durumundayız. Bu bakımdan sadece kendi inandığımız dini değil, çevremizdeki dinleri, dinî anlayış ve yaşayış şekillerini de tanımak ve göz önünde bulundurmamız gerekir.
Kültürel Temel: Kültürümüzü büyük ölçüde etkilemiş olan İslam dinini, yetişmekte olan nesillere tanıtmak önemli bir görevdir. Edebiyatımızda, musikimizde,
7
hatta niçin öyle değil de böyle hareket etmekte olduğumuzda ve konuşma biçimimizde dinimizle ilgili motifler, sembolik ifadeler ve çok yönlü izler vardır. Dini öğrenip bilmek, bütün bunları anlamak için kaçınılmazdır. Din kültürü ve ahlak bilgisi dersi, okullardaki Türkçe, sosyal bilgiler gibi derslerin işlenmesinde de yardımcıdır ve gereklidir. Kültürümüzün en önemli öğelerinden olan ve onu derinden etkileyen İslam dininin öğretiminin ihmali kültürün yeni kuşaklar tarafından anlaşılmasını ve özümsenmesini zorlaştıracaktır.
Evrensel Temel: Teknolojideki hızlı gelişmeler, iletişime ve haberleşmeye yansımış, bu da toplumları ve milletleri iç içe yaşar duruma getirmiştir. Küreselleşme ve dünyadaki gelişmelerin her ülkeyi etkisi altına alması, eğitim hayatını ve din eğitimini de etkilemiştir. Dünyadaki bu gelişmeler ülkemiz insanının dünya dinleri hakkında da bilgilendirilmesini zorunlu hâle getirmiştir. Bu, diğer toplumları anlayabilmek, onlarla anlaşabilmek, iyi ilişkiler kurabilmek, bu ilişkileri geliştirebilmek için onların inançlarını, davranışlarını, kültürlerindeki farklılığın sebeplerini ve davranışlarına yön veren değerleri yakından tanımayı gerektirir. Çünkü diğer toplumların dinî ve ahlaki yaşayışları hakkında bilgi sahibi olmak, onlarla kolay ilişki kurmayı sağlar.
Felsefi Temel: Her eğitim sisteminin yetiştirmek istediği bir “insan tipi” vardır. Bu istek, o eğitim sisteminin şekil ve muhtevasının belirlenmesinde önemli rol oynar. Buna millî eğitim politikası da denilebilir. Eğitim politikalarının belirlenmesinde ise o milletin ve devletin sahip olduğu değerlerin rolü büyüktür. Millî eğitimimizin temel amaçlarına bakıldığı zaman, yetiştirilmek istenilen insan tipine ulaşmada din kültürü ve ahlak bilgisi dersinin büyük bir katkı sağlayacağını görebiliriz.
Hukuki Temel: Din öğretiminin hukuki temeli Tevhid-i Tedrisat Kanunu’na dayanır. Din kültürü ve ahlak bilgisi dersinin hukuki temelini de Anayasa’nın 24. maddesi oluşturmaktadır. Ayrıca uluslararası antlaşmalar da din öğretiminin bir zorunluluk olduğunu açıkça ifade etmektedir.
Din kültürü ve ahlak bilgisi dersinin okulda niçin yer alması gerektiği ile ilgili olarak sıralanan bu altı temel gerekçeden başka bu dersin, öğrencilerin eleştirel düşünme becerisine katkıda bulunacağı da açıktır. Değişik felsefi görüş ve ideolojiler; insanın varlığı, geleceği ve mutluluğu ile ilgili yorumlar getirirken dinin getirdiği yorum, bir imkân olarak onların yanında yer alacak, onların da eleştiri konusu yapılabileceğini ortaya koyacaktır. Böylece gerçekliğe ilişkin bakış açılarının ve onu yorumlamanın tek yönlü olmadığı ortaya konularak yeni yetişenlerin ufku zenginleştirilecek, onların da bu konuda düşünüp katkıda bulunabileceği belirtilmiş olacaktır.