Daralıyorum, içim sıkılıyor' diyenler ne yapmalı

İnsan
zaman zaman sebepsiz iç sıkıntılar yaşar. Yaşanılan eğer bir psikolojik
rahatsızlık değilse bu durum kabz halini bize hatırlatır. Doç. Dr.
Necdet Tosun, kabz halindeki kişinin tutuk, durgun ve sıkıntılı
olacağını söylüyor. Bu hali yaşayanlar tefekküre, ibadete, tevbe-i
istiğfara, Allah'ın kullarıyla ilgili sevgi ve merhametini anlatan
ayetleri okumaya yönelmeli. Değişik dönemlerde hemen herkeste bezginlik,
bıkkınlık, ümitsizlik görülebilir. Hiçbir sebep yok iken insan, içine
girdiği atmosferin etkisiyle ruh semasının yıldızlarının birer birer
kayıp döküldüğünü hissedebilir. Gönül darlığına düşer, adeta
boğulacakmış gibi olur. Bu yaşanan iç sıkıntısı, psikolojik bir
rahatsızlığın belirtisi de olabilir. Bu sıkıntıları destekleyen farklı
belirtiler söz konusu ise mutlaka bir uzmana başvurarak tedavi yolları
aranmalıdır. Dini anlamda ruhen sıkıntı, daralma anlamına gelen kabz
hali insanları zaman zaman içine alan bir durumdur ki; bunun için
ruhumuzu rahatlatacak ibadete, duaya, Allah'a teslimiyete daha özen
göstermeliyiz.

Kalbinin kasvet bağladığına ve karanlıklar içinde
kaldığına inanan bir insan, şayet kendisini ümitsizliğin pençelerine
teslim etmezse ve vicdan lisanıyla sürekli "Tut beni Allah'ım, tut ki
edemem Sensiz!" diyerek Cenâb-ı Hakk'ın inâyetine sığınırsa, o kasvetli
zaman diliminin boğuculuğuna rağmen, bast halinde ulaşamayacağı
noktaların çok ötesine vâsıl olabilir. Zira, esas kulluk, kabz halinde,
onun tuzaklarına düşmeden, sadâkatle ortaya konulan kulluktur. İşte
böyle sıkıntılı anlarında kulluğunu aksatmayan bir insan çok daha fazla
sevap kazanmış olacaktır. Bu açıdan, mü'min, inişli çıkışlı bu yolda
içinde bulunduğu halin kabz ya da bast olduğuna bakmadan mütemadiyen
yürümeli ve her zaman kendisine yakışan sadâkat ve vefanın gereğini
sergilemelidir. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Öğretim
üyelerinden Doç. Dr. Necdet Tosun, Allahü Teala'nın bazen azametini
hatırlatmak için insanları kabz haline soktuğunu belirtiyor. Necdet
Tosun, kabz hali ile ilgili merak edilen sorulara cevaplar verdi.

Kabz ne demektir?

Kabz,
sözlükte daralma, tutukluk, sıkılma ve tasalanma gibi anlamlara gelir.
Tasavvufî bir terim olarak kabz, sûfînin manevî bir tutukluk içinde
bulunması hâlini ifâde eder. Kabzın tersi olan bast ise gönül genişliği,
rahatlık ve neşe demektir. Kabz ve bast tasavvuf yolunda sûfîlerin
zaman zaman yaşadığı ve gelip geçen hallerdir. Dâimî değillerdir.

Kabz hali niçin yaşanır?

Kabz
hâli, korkunun neticesidir. Cehennem azabıyla ilgili âyet ve hadislerin
ya da Allah Teâlâ'nın Celâl sıfatlarını tefekkür etmenin sonucunda bazı
kişilerde kabz hâli oluşur. Sûfîlere göre kabz ve bast hâli, kula Allah
tarafından gelir. Nitekim, "Darlık veren de, bolluk veren de
Allah'tır." âyetinin buna işâret ettiği kabul edilir. Cennet'i, Allah
Teâlâ'nın nimetlerini ve Cemâl sıfatlarını düşünmekten bast hâli yani
ferahlama ve neşe meydana gelir. Allah Teâlâ, kullarına bazen azametini
hatırlatıp onları kabz hâline sokar, bazen de lütfunu hatırlatıp onları
bast hâline geçirir.

Kabz hali yaşayan kişinin durumu nasıldır?

Kabz
hâlinde kişi tutuk, durgun ve sıkıntılıdır. Fazla konuşmaz ve yazmaz.
Tefekküre meyillidir. Bu durum kişiye göre fazla değişiklik göstermez.
Ancak bazı kişilerde kabz hâli kısa sürer, bazılarında ise uzun zaman
devam eder. Bunun sebebi tam olarak bilinmemektedir. Ancak kabz hâli
uzun süren kişilerin bast yani neşe hâllerinin de uzun olacağı kabul
edilir. Sürenin uzamasında kalbe gelen manevî duygunun yoğunluğu da
önemli bir etkendir.

Bazen hiçbir sebep yok iken iç sıkıntısı, daralma yaşanır. Bu duruma kabz diyebilir miyiz?

Her
sıkılma hâlini kabz diye adlandırmak doğru değildir. Yoğun çalışma
temposu veya oksijenin az olduğu ortamda uzun süre bulunmak gibi hâricî
sebepler ile bedenî bazı rahatsızlıklar da iç sıkıntısına sebep
olabilir. Ancak kişi bazen kendisini kabz hâline sokan şeyin ne olduğu
fark edemeyebilir. Hiçbir neden olmadığı halde gönül darlığı yani kabz
hali yaşanabilir.

Sık sık kabz hali yaşanması neyin göstergesidir?

Sık
sık kabz hâline girmek, mizaç yani karakter ile büyük oranda
alâkalıdır. Buna ek olarak, kişinin okuduğu kitaplar, arkadaşlarıyla
yaptığı sohbetler ve düşüncelerinin mâhiyeti de kabz hâline girişin
sıklığına tesir eder. Sıklıkla kabz hali yaşayanların sosyal hayatı ve
psikolojisi bozulur. Konuşma ve yazma konusunda sıkıntı yaşar, arkadaş
edinmede ve aile içi ilişkilerde zorluklarla karşılaşır.

Kabzdan kurtulmak için ne yapalım?

Allah'ın
kullarına karşı sevgi ve merhametiyle ilgili âyet, hadis ve ilgili
kitapları okumak, tövbe etmek, cennet'i ve âhiret nimetlerini düşünmek,
bast hâlinde olan neşeli insanlarla oturup kalkmak, kabzdan kurtulmak
için uygulanabilecek yollardır. Ancak birçok sûfî kabz hâlinden çıkmak
için sun'î çabalara gerek olmadığını, o hâlin kendiliğinden geçmesini
beklemenin daha doğru olacağını düşünür. Bununla birlikte, kabz hali
uzamış ve kişinin sosyal hayatını etkilemeye başlamışsa bu yöntemlere
başvurulabilir. Cennet'i anlatan âyetler ile, "Allah onları sever, onlar
da Allah'ı severler" (Mâide, 54); "Allah onların günahlarını sevaba
çevirir" (Furkan, 70); "Allah'ın rahmetinden ümit kesmeyin. Şüphesiz
Allah bütün günahları bağışlar" (Zümer, 53) gibi âyetleri tefekkürle
okumak, kabz hâlindeki kişiler için rahatlatıcı olacaktır.

Zaman - Aile Sağlık