ALEVİLER ve KURBAN BAYRAMI

ALEVİLER ve KURBAN BAYRAMI
Kurban, kelime olarak Arapça “Kurb”
sözcüğünden türemiştir. Anlamı “yakın olmak”, “yaklaşmak” demektir. Dini
bir terim olarak kurbanlık, Hakk’a yaklaşmak niyetiyle belli günlerde
kesilen hayvana verilen addır.
Tevrat`ta ve Kur’an tesfirlerinde
anlatıldığına göre, İbrahim Peygamberin Hakk’a “Eğer bir oğlum olursa
onu senin yoluna kurban ederim" diye yakarışının arından dünyaya gelen
oğlu İsmail’i, verdiği söz de durarak, Hakk yoluna kurban etmek ister.
Bunun üzerine Cebrail tarafından bir koç indirilir ve İsmail kurban
olmaktan kurtulur. O günden bu yana, kurban geleneği bütün inançlarda
yerini almıştır.
Eski uygarlıkarda çok tanrılı dönemde, “doğa üstü”
güçlere “hoş görünmek”, onlardan kötülüklere engel olmalarını istemek,
şükranlarını sunmak için yapılan dinsel törenlerdi. Tarihsel süreçte
inanç mensupları yalnız insan ve hayvan kesmek yoluyla değil, çeşitli
ürünler sunmak yoluyla bu dinsel törenleri gerçekleştirmişlerdir.

En
eski inançlardan, günümüz çağdaş toplumların inancına kadar kurban
olgusunun kaynağı üstüne çeşitli varsayımlar ileri sürülmüştür.

Kurban hemen bütün inançlarda kanlı ve kansız olmak üzere iki biçimdir.
Kanlı
kurbanlar insan ve hayvanlar, kansız kurbanlar yiyecek ve içeceklerdir.
Kurban inancı adak inancıyla da bağımlıdır. İnanç gereği Tanrıya her
zaman, ya da o an için haz vermek üzere kurban sunulur. İnsanların
kurban edilmesi ilk çağların yakın dönemlerine kadar sürmüştür. Bu
öykülerin mitolojik açıdan gerekçelerini bilim adamları açıklamaktadır.
Bir takım doğa afetlerine karşı “Tanrıların gazabından” kurtulmak için
genç insanların kurban edildiği tarihi tapınaklara halen Anadolu’da
rastlanmaktadır.

İbrahim peygamber zamanında, İsmail’in yerine
“inen koç”un kurban edilmesiyle, insan kurban etme geleneği
kaldırılmıştır. Müslümanlıkta kurban kesmek Hicretin ikinci yılında
emredilmiştir.

Hanefi mezhebine göre kurban kesmek vaciptir.
Sünni mezhebe göre bayram namazına giden sevap kazanır, yapmayan inkar
eden dinden çıkmaz. Sünni İslam’da 5 çeşit kurban vardır. Hac farizesini
yerine getirenlerin veya hacca gidenlerin kestiği kurbana Udhiyye
(Vacip) kurban denir. Hacca giden bir kişi hac yolunda veya hac yerinde
bir günah veya kusur işlerse, bir hatta yaparsa kestiği kurbana Hedy
kurban denir. Nezir (Adak) kurbanı vardır. Nesike (Akika) denilen kurban
yeni doğan çocuklar için kesilen kurbandır. Nafile Kurban, Allah için
kesilen kurbandır. Sünni İslam inancında olanlar her sene hacca giderken
kestikleri kurbana Udhiyye ve yapılan törene bayram derler.
Piri
evine geldiğinde, Cem yapıldığında, Hızır ve Muharrem ayı geldiğinde,
Müsahiplik tutulduğunda, herhangi bir dilekte bulunulduğunda adağını
yerine getirmek ve Hakk’a yürüyen bir aile bireyi niyetine lokma vermek
için kurban kesilir.
Aleviler esas olarak kurbanı “YOLA KURBAN OLMAK
VE YOL UĞRUNDA GEREKİRSE BOYNUNU VURDURMAK” olarak algılarlar.
Alevilerde ise kurban dendiği zaman asıl kurban nefsini tığlamaktır
.Çünkü Alevilerde dualarda "canım kurban tenim tercüman" diyerek ikrar
verip ikrarında durmaktır, ilim ve irfanla olgunlaşıp erenler yolunda el
ele el hakka insani kamil mertebesine erip o meydana gelmektir
Allah Allah deyip gel bu meydana
Can baş feda edip götür kurbana
Boyun eğip yüz sür Şahı Merdana
Erenler bu meydan er meydanıdır.
Canım erenlere kurban
Serim meydanda meydanda
İkrarım ezelden verdi
Canım meydanda meydanda
Gerçek olan olur gani
Gani olan olur veli
NESİMİ`yim yüzün beni
Derim meydanda meydanda
Alevilere
göre Alevi inancının temeli ikrar vermektir ve ahdine sadık olmaktır.
Yani “ÖL İKRAR VERME, ÖL İKRARINDAN DÖNME” anlayışı ile ikrarına sadık,
sözünden dönmeyen, ahde vefalı, ve yolu uğruna canını seve seve verecek
kamil insanı yaratmak Aleviliğin temel anlayışıdır. Alevilikte hak
yemeden, hak yedirmeden insanca mutlu yaşamak "dünyada cennet” için
mücadele etmek, insanlık yoluna hizmet etmek en büyük kurbandır.
Alevilikte “kurban” lokmadır.

Bu temel anlayışı yine çeşitli
törenlerle kurban adayarak yerine getirmektedirler. Aleviler Piri evine
geldiğinde, Cem yapıldığında, müsahiplik tutulduğunda, uzun süre çocuğu
olmayanların çocuk sahibi olması halinde, sünnet, kirvelik, düğün
sırasında, Hakk’a yürüyen Can’a yapılan hizmet, Hızır ve Muharrem
oruçları, Hıdırellez şenlikleri, Hz. Ali’nin doğumu ve Nevruz törenleri,
sırasında ve özel adaklarında Kurban keserler. Bunların tümü aslında
ikrara yöneliktir ve ahde vefayı simgelerler. Kurban gece kesilmez.
Aleviler ulu orta yerlerde kurban kesmezler ve cana kıymazlar, geçmişte
Ahiler kendi cemaatlerine avcıları almamışlardır, “Can olan hiçbir şeye
kıyılamaz”dı onlar için.. Alevilerde kurban vardır fakat bayram namazı
yoktur.
Yetmiş deve ile Kabeden gelsem
Amentü okusam abdestim alsam
Ulu camilerde beş vaktim kılsam
Mürşide varmadan yoktur çaresi
Arafatta kurban kessem yedirsem
Hac kurbanın kabul oldu dedirsem
Pir aşkına su doldursam su versem
Mürşide varmadan yoktur çaresi
Kul Himmet