Tarihte “Türkiye” Adını Kullanan İlk Devlet Devlet-i Türkiye, yani Türkiye Devleti

https://www.mgmstrateji.com/2019/05/17/tarihte-turkiye-adini-kullanan-ilk-devlet/


Devlet-i Türkiye, yani Türkiye Devleti

Tarihte “Türkiye” Adını Kullanan İlk Devlet

•  17 Mayıs 2019
  
• Dr. Mehmet Çanlı
  

Anadolu’nun doğu ve orta kesimlerinin, daha Selçuklular devrinde, Batılı seyyahlar tarafından yazılan seyahatnamelerde ve Avrupa’da o dönemlerde çizilen haritalarda Türkiye veya Türkomania olarak belirtildiğini biraz tarih merakı olan çoğu insan duymuş veya okumuştur.


Ancak bu kayıtlarda Türkiye adı coğrafi bir tanım olarak kullanılmıştır. Yani bu tabir sadece, bu bölgelerde Türklerin yaşadığını ve çoğunlukta olduklarını göstermektedir. Bahse konu bölgede kurulmuş olan devletlerin isimleri genellikle devleti kuran hanedan veya soyun adıyla anılmıştır. Devleti veya devletleri kuranlar ve halk Türk olmakla birlikte bunların adı Türkiye değildir.


Bu sebeple çoğu insan Türkiye ismiyle kurulan ilk devletin Türkiye Cumhuriyeti olduğunu zanneder. Hâlbuki bu doğru değildir. Çok eski bir dönemde kurulan bir devletin adı Türkiye Devleti olarak konulmuş ve bu devletin iç ve dış yazışmalarında da bu isim kullanılmıştır. Üstelik bu devlet pek de tahmin edilemeyecek bir yerde kurulmuştur.
Bu devlet, tarih derslerinde Kölemenler veya Memlükler diye öğrendiğimiz ve Yavuz Sultan Selim tarafından yıkılan Mısır merkezli devlettir. Bu devlet, öyle kısa süre yaşayıp yok olmuş bir devlet değildir. 250 yıl kadar yaşamıştır. Sınırları, bu günkü Mısır’dan, Arabistan’a,  Suriye’ye ve Anadolu’ya kadar oldukça geniş bir alana yayılmıştır. Bu devlet tarihçiler tarafından iki farklı döneme ayrılarak incelenmektedir. Çünkü devleti kuranlar bir süre sonra iktidarı kaybetmişler ve yeni bir grup iktidarı ele geçirmiştir.


Selahaddin Eyyubi’nin kurduğu Eyyubiler Devletinden sonra Mısır, Suriye, Cezire ve Arabistan’ın bir kısmına hâkim olan Birinci Memlük Devleti, 1250 yılında Eyyübi hükümdarı Melik Salih Necmeddin’in temin ettiği Türk esir ve kölelerden bir grup tarafından kurulmuştur. Bu askerlere, Kahire yakınlarında, Nil Nehri içinde bulunan Ravza Adası’ndaki kışlada eğitildikleri için Memalik-i Bahriye denilmektedir. Devletin kurucusu bu askerlerden biri olan Aybek’tir. Bu askerlerin iktidarı 1382 senesine kadar devam etmiştir.


İkinci Memlük Devleti ise, Birinci Memlük Devleti hükümdarlarının köle askerleri tarafından kurulmuştur. Bu askerler, Kahire’de Kal’atulcebel denilen kalede eğitim görmüş olduklarından bunlara Memalik-i Burciye denilmektedir. Bu devlet 1517 senesine kadar yaşamıştır.


İki farklı iktidar olmasına rağmen, Devlet-i Türkiye, yani Türkiye Devleti ismi, iki dönemde de devletin resmi adı olarak kullanılmıştır. Devleti kuran birinci dönem memluklerin tamamına yakını Türk olmakla birlikte, ikinci dönem Memlüklüleri Çerkez, Laz ve Türklerden oluşmaktadır. Fakat buna rağmen, ikinci dönemde de Türkiye ismi resmi devlet adı olarak kullanılmaya devam edilmiştir.






Tarihte ilk "Türkiye" adında bir devlet, 1250 yılında Mısırda kurulmuştur.
─
Biliyor muydunuz? bugün tarihçilerin "Memluklar" diye bize tanıtıp öğrettiği devleti kuran adamlar, devletlerine "Al Davla Al Turkıyya" derlerdi. "Türkiye Devleti" demektir. Ve bu devlet, şimdiki Türkiye'den tam 673 yıl önce, Osmanlı'dan ise 50 yıl önce, şimdiki Mısır'da kurulmuştu.



Görüldüğü gibi Devlet-i Türkiye de Türkiye Cumhuriyeti gibi asker kökenli kişiler tarafından kurulmuş bir devlettir. Daha da ilginç olanı Devlet-i Türkiye’de de devlet yönetimi, babadan oğula geçen bir hanedanlık haline gelmemiştir.
Bir hükümdar öldüğü zaman devleti yönetecek olan yeni hükümdar daima ileri gelenler ve askerler tarafından seçilmiştir. Yani kısmen de olsa seçimli bir sistem vardır. Buna demokrasi demek mümkün olmasa da bu yönetim bir mutlak monarşi değildir. Seçimli monarşidir.


Bazı hükümdarlar ölmeden önce bir oğlunu veliaht olarak belirleyip ileri gelen kişilerden kendisi öldüğü zaman bu oğlunu başa geçireceklerine dair söz almış olsalar da, hükümdar öldüğünde oğulları iktidara gelememiş veya gelenlerin hükümdarlıkları fazla uzun sürmemiştir. Çünkü bu şekilde babasının vasiyetiyle iktidara gelen kişiler, bir süre sonra askerler ve ileri gelen kişiler tarafından iktidardan düşürülmüş ve onun yerine askerler arasından seçilen bir kişi hükümdar yapılmıştır.


Bu devlet 1517 senesinde Yavuz Sultan Selim’in Mısır Seferi sonucunda yıkılmış ve toprakları Osmanlı İmparatorluğu’na katılmıştır. Talihin bir cilvesi olarak, tarihte kurulmuş olan ilk İlk Türkiye Devleti’ni yıkan Osmanlı İmparatorluğu da, askerler tarafından örgütlenen bir Milli Mücadele’nin ardından tarihin tozlu sayfaları arasına gömülmüş ve bu askerler yeni kurdukları devlete Türkiye ismini vermişlerdir.[1]



[1] Memlükler hakkında geniş bilgi için bkz. İsmail Hakkı Uzunçarşılı, Osmanlı Devlet Teşkilatına Medhal, TTK Basımevi, Ankara, 1988, s. 293-443.