KUR'AN'A GÖRE ÇEVRE BİLİNCİ PDF Available PDF İNDİR

KUR'AN'A GÖRE ÇEVRE BİLİNCİ  PDF Available PDF İNDİR



PDF İNDİR

file:///C:/Users/KAD%C4%B0R%20KUTLU/Desktop/KURANAGREEVREBLNC.pdf


https://www.researchgate.net/publication/369981487_KUR'AN'A_GORE_CEVRE_BILINCI

Kur’an-ı Kerim çevreden açıkça bahseder mi? Çevreye yönelik davranışlarımızda Kur’an’dan nasıl istifade edebiliriz? Aşağıdaki makalemde bu soruların cevabını bulabilirsiniz.



Çevre problemi günümüzde toplumun her kesimini ilgilendirmektedir. Bu sorun daha çok teknik önlemlerle çözülmeye çalışılmaktadır. Bunu göz ardı etmeden, problemin temelinde yer alan davranış modelini irdelemek ve çevreye yönelik tutum ve davranışlarımızı mercek altına almak, sorunu derinlemesine anlamımız için bir kapı aralayacaktır. Bu açıdan bakılınca, insanın var oluş gayesini ve evrendeki pozisyonunu açıklayan dini ve manevi değerlerin, çevre ve tabiat hakkında insana yüklediği sorumlulukların bilinmesi önem taşımaktadır. Tabiatın insana bir emanet olduğu hususu unutulmamalıdır. Bir çevre ahlâkı oluşturmak istendiğinde, Kur'an'ın ortaya koyduğu tabiat tasavvuru, Hz. Peygamber'in bu konudaki uygulamaları ve bunların İslam medeniyetindeki yansımaları nazara alınmalıdır. İncil ve Tevrat gibi diğer kutsal kitaplarda da olduğu üzere, Kur'an-ı Kerim'de de çağdaş sorunlara açıktan değinilmesini beklemek yanlıştır. Allah'ın koyduğu genel prensipler ışığında çevre konusunu da mercek altına alabilir ve bu ilkelerle soruna çözüm yolları arayabiliriz.

Discover the world's research

• 20+ million members
  
• 135+ million publication pages
  
• 2.3+ billion citations
  

Join for free










Content uploaded by Zafer Ayvaz
Author content
Content may be subject to copyright.


KUR’AN’A GÖRE ÇEVRE BİLİNCİ
Prof. Dr. Zafer Ayvaz

GİRİŞ

Çevre en genel manasıyla canlıların yaşadığı, faaliyetlerini sürdürdüğü ortam ve şartlar
olarak tarif edilebilir. İnsan, yaşadığı yeryüzü dışında evrenin birçok kısmına etki edebilme
kapasitesinde olduğu için, çevreyi bütün bir kâinat olarak ele almak da mümkündür.

Çevre problemi günümüzde toplumun her kesimini ilgilendirmektedir. Bu sorun daha çok
teknik önlemlerle çözülmeye çalışılmaktadır. Bunu göz ardı etmeden, problemin temelinde
yer alan davranış modelini irdelemek ve çevreye yönelik tutum ve davranışlarımızı mercek
altına almak, sorunu derinlemesine anlamımız için bir kapı aralayacaktır. Bu açıdan bakılınca,
insanın var oluş gayesini ve evrendeki pozisyonunu açıklayan dini ve manevi değerlerin,
çevre ve tabiat hakkında insana yüklediği sorumlulukların bilinmesi önem taşımaktadır.
Tabiatın insana bir emanet olduğu hususu unutulmamalıdır
1
. Bir çevre ahlâkı oluşturmak
istendiğinde, Kur’an’ın ortaya koyduğu tabiat tasavvuru, Hz. Peygamber’in bu konudaki
uygulamaları ve bunların İslam medeniyetindeki yansımaları nazara alınmalıdır.

İncil ve Tevrat gibi diğer kutsal kitaplarda da olduğu üzere, Kur’an-ı Kerim’de de çağdaş
sorunlara açıktan değinilmesini beklemek yanlıştır. Allah’ın koyduğu genel prensipler
ışığında çevre konusunu da mercek altına alabilir ve bu ilkelerle soruna çözüm yolları
arayabiliriz. Çünkü ayetler, bugün idrak ettiğimiz manada çevre ile ilgili bir sorundan
doğrudan bahsetmemektedir. Kur’an’ın bu bağlamdaki yaklaşımı, insanların yaşadıkları doğal
ortamdaki Allah’ın ayet ve işaretlerine duyarsız kalmamalarıdır.

KURAN’DAKİ TABİAT TASAVVURU

Kur’an, çevre sorununun ortaya çıkmasının en önemli nedenlerinden birini teşkil eden tabiat
tasavvuru konusunda oldukça önemli bir bakış açısı getirmektedir. İnsanların Allah Teâlâ’nın
ilmini, iradesini, yaratmadaki muhteşem sanat ve kudretini değişik yönleriyle görmeleri için
doğal çevreyi incelemeleri gerektiğinden, Kur’an bu konuyla ilgili pasajlara genişçe yer
vermekte ve insanı daima tabiat kitabını okumaya ve anlamaya davet etmektedir. İnsana
düşen görev, kâinat kitabını çok iyi okuyarak, canlı-cansız varlıklar üzerinde araştırmalar
yaparak bir taraftan Allah hakkındaki marifetini artırmak, diğer yandan da insanlığın ve tüm
varlığın hayır ve salahına hizmet edecek çalışmalar yapmaktır. İnsanın tasarruf yetkisinin
sınırı da bununla çizilmiştir. Yani Allah’ın yarattığı şekliyle kâinatı muhafaza etmek, onun
maslahatına olacak çalışmalar yapmak
2
. Doğal varlıklar, Allah Teala’nın varlığına, birliğine ve
ölümden sonra dirilişe işaret etmeleri açısından önemli bir işleve sahiptirler. Şu halde, bir
Müslüman açısından çevrenin korunması, sadece insan sağlığı ve gelecek nesillere karşı onun



bir sorumluluğu şeklinde değil, onun manevî hayatının devamlılığı açısından da önem
taşımaktadır
3
.

Dünyanın üç yüzü vardır. Bunlardan biri Allah’ın isimlerine bakan yönüdür
4
. Bu açıdan, bütün
varlıkların üzerinde Allah’ın isimlerinin yansımaları vardır. Görünen ve görünmeyen her şey
O’nun ayetidir ve O’nun varlığına şahitlik etmektedir. Mülk Allah’ındır
5
,
6
. Dünyada değişikliği
sadece O yapabilir. Burada bir misafir pozisyonunda olan insanoğlu misafirhaneyi dağıtamaz,
dağıtmamalıdır
7
.

KURAN’DA TABİATLA İLGİLİ ÇOK SAYIDA AYET BULUNMAKTADIR

Kur'an-ı  Kerim'de  6.000'den  fazla  ayet  vardır  ve  bunların  850’den  fazlası  tabiatla  ilgilidir.
Kur’an’da zikredilen tabiat unsurları yeryüzüne ait olanlar, atmosfere ait olanlar ve gökyüzüne
ait olanlar olmak üzere üç kısma ayrılır. Kur’an’da toplam 104 adet tabiat varlığı zikredilmiştir.
520 ayette  yeryüzü  varlıkları, 333  ayette gökyüzü  varlıkları yer  almıştır. Bu  ayetlerde Allah
Teala’nın yaratıcı olmasına,  sanatına, ilmine, insanlara değer  verdiğine dair mesajlar vardır.
İnsanoğlu  tabiat  varlıkları  ile  çok  sıkı  bir  irtibat  halindedir  ve  dolayısıyla  bunların  geçtiği
ayetlerde insan hedef  alınmıştır. İnsanların sahip  olmaları gereken  ilim, araştırma, tefekkür
etme, anlama, değer verme, bilme ve iman etme gibi hususlara bu ayetlerde işaret edilmiş ve
bunlar tabiat varlıkları üzerinden anlatılmıştır.

Kur’an’da zikredilen yeryüzüne ait tabiat varlıkları toplam 80 adettir. Bunlar:
• Coğrafi varlıklar  (19 adet):  Pınar, mağara,  vadi, demir,  taş, Tur  dağı, dağ,  nehir,
deniz, dalga, çöl, sel, toz, toprak, köpük, gölge, karalar, su, kaya.
• Bitkisel varlıklar (13 adet): Zencefil, zakkum, yonca, tomurcuk, ekin, zeytin, hardal,
gül, tohum, çekirdek, yaprak, ağaç, başak.
• Sebzeler ve bakliyat (5 adet): Hıyar, sarımsak, soğan, mercimek, sebze.
• Meyveler (8 adet): Üzüm, nar, hurma, kiraz, incir, meyve, muz, yemiş.
• Hayvanlar (27 adet): Katır, eşek, sivrisinek, örümcek, kurbağa, karga, karınca,
hüdhüd, çekirge, aslan, bıldırcın, yılan, balık, at, deve, arı, inek, kurt, maymun,
köpek, davar, koyun, keçi, kuş, domuz, buzağı. Bu hayvanlardan hayvanlardan köpek
17, maymun 16, domuz 15, yılan 14, koyun13, deve 12, öküz ve inek 11, at 10, katır 9,
eşek 8, kurt 7, arı 6, karınca 5, örümcek 4, sivrisinek, 3 ve sinek ise 2 defa Kur’an’da isim
olarak zikredilmektedir
8
.
• Gıdalar (3 adet): Bal, süt, kudret helvası.
• Süs varlıkları (5 adet): Mercan, inci, gümüş, yakut, altındır.



Kur’an’da zikredilen atmosfer varlıkları 10 adettir. Bunlar: Bulut, şimşek, ra’d, rüzgâr, kasırga,
tufan, yağmur, duman, soğuk, sıcaktır.

Kur’an’da zikredilen  göksel varlıklar  14 adettir.  Bunlar: Yıldız, Güneş,  Ay, aydınlık, karanlık,
burç, fecr, sabah, kuşluk, öğlen, akşam, gündüz, gece, ufuktur.
9


Ayrıca Kur’an’da birçok sureye tabiat varlıklarının ve tabiat olaylarının adı verilmiştir. Bu da
dikkat çekici bir şekilde insanların nazarını tabiata yönlendirmektedir.

Sure No.
Surenin adı
Türkçe anlamı
Tabiat varlığının türü
2
Bakara
Sığır, inek
Hayvanlar
6
En'am
Koyun, keçi, deve, sığır ve manda
cinslerini bir arada ifade eder.
Hayvanlar
13
Ra’d
Gök gürültüsü
Atmosfer olayları
16
Nahl
Balarısı
Hayvanlar
24
Nur
Aydınlatan, ışık
Göksel varlıklar
27
Neml
Karınca
Hayvanlar
29
Ankebut
Örümcek
Hayvanlar
43
Zuhruf
Altın ve mücevher, gösteriş, süsler
Süs varlıkları
44
Duhan
Duman
Atmosfer varlıkları
46
Ahkaf
Kum tepeleri
Coğrafi varlıklar
51
Zariyat
Rüzgarlar, tozutma, savurma
Atmosfer olayları
53
Necm
Yıldız
Göksel varlıklar
54
Kamer
Ay
Göksel varlıklar
57
Hadid
Demir
Coğrafi varlıklar
85
Buruc
Burçlar
Göksel varlıklar
89
Fecr
Tan yerinin ağarması, şafak
Göksel varlıklar
90
Beled
Belde, şehir
Coğrafi varlıklar
91
Şems
Güneş
Göksel varlıklar
92
Leyl
Gece
Göksel varlıklar
93
Duha
Kuşluk vakti
Göksel varlıklar
95
Tin
İncir
Meyveler
99
Zilzal
Zelzele, deprem, sarsıntı
Coğrafi varlıklar
103
Asr
Zaman, yüzyıl, ikindi vakti
Göksel varlıklar

9
j&"($k<&'($b0*6.:$O7.,8%$O'5"')$b(<6.-'."("($T"-5"-"&<%-$B8"1'($K%&"4)",$M6--'("&$B('-"#"D$M6.'(d9$M%."&$
X.(%2":$R7,<%,$l"<'(<$O%#":$\()%.(')"4('-$!6.A?$b("V%.<")0:$FSFP:$

$

105
Fil
Fil
Hayvanlar

Allah Teala Kur’an-ı Kerim’de bütün varlıkların ekosistemi oluşturan özel birer alem
olduğunu bildiriyor
10
. Yüce Yaratıcı’yı tesbih ve O’nun varlığına delalet etmeleri yönüyle
onların da insanlar gibi topluluklar olması bakımdan onlara zulmetmemek, onların yaşam
haklarını ellerinden almamak gerekir.

KUR’AN ÇEVRE HAKKINDA İNANLARI DÜŞÜNMEYE SEVKETMEKTEDİR

Kur’an doğal varlıklardaki güzelliklere ve estetik boyutlara dikkat çekerek, çevrenin güzelliği
hakkında düşünmeye sevk eder, kâinatı ve tabiattaki varlıkları incelemeyi, onlar üzerinde
düşünmeyi ve olup bitenleri kavramayı öğütler. Birçok ayette insanların gökyüzüne bakması,
onun nasıl mükemmel bir şekilde bina edildiğinin, orada hiçbir kusur ve dengesizlik
olmadığının, tam bir uyum içinde bulunduğunun düşünülmesi istenir
11
,
12
.

Allah Teala, Kur’an-ı Kerim’in ilk vahiy edilen ayetinde
13
okumayı emrederken ayni zamanda
yaratılış sahasına dikkat çekmekte, okuma meselesini yaratılışa bağlamakta ve insanları
kâinat ve hilkat kitabını okumaya davet etmektedir. Bununla bağlantılı olarak insanların
Dünyayı gezip dolaşmaları, Allah’ın yaratmaya nasıl başladığını anlamaya çalışmaları
14
,
örneğin develerin nasıl yaratıldığını, göklerin nasıl yükseltildiğini, dağların yeryüzünde nasıl
bir dengeleyici unsur olduğunu, dünyanın nasıl hayata elverişli hale getirildiğini düşünmeleri
istenmektedir
15
. İnsanın böyle afaki (dışsal) ve enfüsi(içsel) tefekkürü ve araştırmaları
neticesinde Allah Teala, Kur’an’daki ilahi beyanların gerçeğin ta kendisi olduğunu delilleriyle
ona mutlaka gösterecektir
16
.

ALLAH EVRENİ EN GÜZEL ŞEKİLDE YARATMIŞTIR