Alevilik ile ilgili KAVRAMLAR

Alevilik NEDİR?

Allah, Muhammed, Ali kutsallığını kalbinde
taşıyan , Hz. Ali’nin adaletinden ayrılmayan temelinde insan sevgisi
bulunan her dine ,mezhebe ser inanca saygı duyan ve hoşgörü ile bakan,
dil, din, irk, renk farkı gözetmeyen eline diline sahip olma ilkelerini
şart kosan, gelmek isteyen, inançlı insanları çatısı altına alarak
manevi susuzluklarını gideren, insanları yasadıkları toplumda kendi
istekleriyle kendi kendilerini yargılamalarını sağlayan, laik,demokrat,
eşitlikçi, katılımcı, paylaşımcı düşünceyi savunan, zalime ve zulme
karşı gelen, mazlumun yanında olan, İslam dinini kendine göre ve Sünni
inancın dışında yorumlayan, asli doğruluk, kemali dostluk, cevheri,
merhamet, görüsü eşitlik, hazinesi bilgi, meyvesi sevgi hamuru ile
yoğrulmuş, insani Kamil ve erdemli insan yaratmayı ön gören, korkuyu
aşıp sevgi ile Tanrıya yönelen, Enel-Hak ile insanin özünde tanrıyı
gören, yaradan ile yaradılan ikiliğinden Varlık Birliğine varan, edep ve
ahlaklığı yaşamın temeline oturtan, insani yücelten, hamurunda hem
ilahiliğin hem de irfaniliğin mayası bulunan; kişinin ahlaklı ve
karakterli yasam ilkelerini belirleyen, Hz. Muhammed ve Hz. Ali’den
gelen neslin imametini teberra ve tevella ilkesi ile sahiplenen, dini
biçim ve sekil olarak değil, gerçek anlamıyla algılayan, dini bağımsız
bir irade gücü ve batini özelliği ile evrimleştiren akıl ve iman
bütünlüğünde birleştiren ve tüm bunları Kırklar Cemi ile yürüten bir
inanç sistemidir. Alevilik Aleviler için üst kavramı, Bektaşilik ve
Kızılbaşlık ise alt kavramları oluşturur.

Alevilikte Allahtan başka Tanrı Yoktur.

4 Kapı 40 Makam Nedir ?

4 Kapı

Şeriat Kapısı
Tarikat Kapısı
Marifet Kapısı
Sırr-ı Hakikat Kapısı

1-Şeriat Kapısının Makamları

İman getirmek
İlim öğrenmek
Namaz, oruç, zekât ve hac ve gaza eylemektir ve cenabetten arınmaktır.
Helal istemek, kazanmak, faizi haram saymaktır.
Nikâh Kıymak
Hayız ve Nifasın Nikâhı haram eylemesi
Arı giymek, arı yemek
Sünnet-i Cemaat
Şefkat
Emri maruf, yaramaz islerden kaçınmak.

2- Tarikat Kapısı: Eğitim ve öğretim müessesesidir

El alıp tövbe kılmak
Mürid olmak
Saçin gidermek ve libasını giymek (gösterişsiz kılık kıyafette bulunmak.)
İnsanin nefsi ile mücadele etmesi
Hizmet etmek
Korku (hata yapmaktan, gönül kırmaktan, kötülük yapmaktan kork)
Umut tutmak
Hırka,
(sadelik), Zembil (Hakkin yolunda giden, ulu tanrının dostluğunu
arayan, kendisine tanrı sevgisinin ateşiyle yol gösterecek aydınlatıcı
aramak için durmadan gezip dolaşmayı),
Makas (dünya ile ilgili her türlü ihtirasın tehlikeli olabilecek her türlü düşüncenin zihinlerden sökülüp atılması),
Seccade
(tanrının karşısında insanoğlunun ne kadar aciz olduğunu kavrayarak
kibir, hırs, kendini beğenmişlik gibi duygulardan uzak durmak), İbret ,
Hidayettir.
Sahib-i makam sahib-i cemiyet, (Çevresinde kendisine ve
bilgisine güvenen bir topluluk oluşturabilecek bir kişi sahib-i cemiyet
olacak)
Aşk ve Şevk ( Bu makama gelmiş Hak , bu kapıda aldığı gereli
bilgi birikimi ile, belli bir olgunluk düzeyine ulaştıktan sonra ve
sağlam ahlak değerlerine sahip olduktan sonra yoluna yine devam ederek o
kutsal amacına ulaşmak ister bunun özlemini duyar.
Böyle özlemi duyan Tarikat kapısından Marifet Kapısına gelmiştir.

3- Marifet Kapısı

Bu kapıda Yolun Talibi daha derin araştırmalar ve incelemeler yaparak doğruları ve Hakki daha derinden keşfedecektir.

Edep (Yolumuzun ahlak kurallarına aykırı hiçbir davranışta bulunmamaktır.)
Korku ( İnsanları çirkin ve zararlı düşüncelerden koruyacak bir güç kaynağıdır.)
Perhiz/ Yetinmek ( Her türlü aşırı istek ve yönelişlerden ve her türlü aşırı düşünce ve duygulardan perhizkarlık yapması)
Sabır / Kanaat (İnsan ancak sabır ile karsılaştığı zorlukların üstesinden gelir.)
Utanmak (Utanma duygusunu hissetmek ve taşımak olgunlaşmanın bir çok başka önemli ve değerli öğesini oluşturur.)
Cömertlik ( Bir insan , bir arif kişiye gerçek bir tanrı dostuna cömertlik yakışır.)
İlim ( İnsan ancak ilim ile yolunda sağlıklı yürüyebilecektir.)
Miskinlik (gösterişsiz yasamak)
Marifet
( Kaynağını bilimden ve ulu Allaha karşı duyulan sonsuz bir sevgi , bir
doyumsuz ask ve bitmez bir özlemden alan hem bilim hem de sezgi ve içe
dogma yoluyla yüce tanrının zatı ve kainatın oluşumuyla ilgili tüm
sırları sakladığı tüm gerçekleri bilme alma halidir.)
Kendini bilmek (Kendini bilen kişi Hakki da görmüş olur.
Ve insani-i Kamil olmak yolunda büyük bir adim daha atılmış olur.)

4- Hakikat Kapısı

İnsan bu kapıdan geçtikten sonra Tanrı dostluğuna kavuşmak o sonsuz deryaya ulaşarak,
orada eriyerek yok olan bir damla haline dönüşmenin hazini tadar. Bundan sonra dönüp insanlığa hizmete gitme kapısıdır.
Toprak olmak ( alçak gönüllü olmak).
72 Milleti ayıplamamak (Dünya insanlığının hiç birini hor görmemek ve ayıplamamaktır.)
Elinden geleni men kılmamak (Kişisel fedakarlıklar yaparak dilek sahibinin derdine derman olmaktır.)
Her şeyin kendisinden güven kılması
tanrıya rıza göstermek
Sohbet
Seyir (İnsan tasavvuf felsefesine göre 3 önemli yolculuk yapar.
1- Tanrı katında bir asli ve gerçeği olarak yaratılır ve dünyaya gelir.
2- Dünyada insanlar kâmil olabilme uğruna verdiği çabalar sonucunda makamına ulaşır.
3- Tanrıya seyirdir.
Sırr (Gerçek olan tek varlık Yüce Allah’ın varlığıdır. Dolayısıyla gerçekle ilgili sırlar, Allah’a ait sırlardır.
Münacattır. (tanrıya ulaşma, O’na sığınmadır.)
Müşahede (tanrının cemalini görebilmek o erişilmez zevke erebilmek yeri, mutlak gerçeğe ulaşmaktır.)
Kırklar Cemi: Alevilerin bugün sürdürdükleri, erkânları 12 hizmetin yapıldığı ‘yol’ a CEM denir.

HZ. ALI

Alevi yolunun kurucusu, İmamların başı, Hz. Hasan ile Hz. Hüseyin’in babasıdır. Tarikatta ‘Yol Ali’nin ‘ deyimi ile anılır.
Hz. Muhammet ile ayni gömleğe girdiği ( bir olduğu ), bu yüzden Hz. Muhammed’le ayrı tutulmaması gerektiğine inanılır.
ALLAH”IN ARSLANI IMAM HZ.ALI

EHL-I BEYT

Hz. Muhammed’in kızı Fatıma anamızdan gelen soydur. Bu soya giren her kişi Alevi için kutsal önderdir.

1-Hz. Muhammed
2-İmam Ali
3-Hz. Fatma anamız
4-İmam Hasan
5-İmam Hüseyin

ERKAN NE DEMEKTIR ?

Sözlük anlamı olarak esaslar, direkler demektir.
Alevilik
erkanı denildiğinde Aleviliğin esasları, yol kuralları, kısacası yolu
anlaşılır. Alevilik yolunda 7 farz 3 sünnet vardır.

3 SÜNNET

Allah’ın birliğine inanmak,
Kalbinde adavet olmamak, kötülük etmemek,
Tarikatın emirlerini yerine getirmek

7 FARZ

Mürebbisine düşe
Müsahib ola
Taç uruna
Sırdar ola
Yar a yar ve özü ulu ola
Beli Berk ola
Hakk’a sohbet kıla

CENNET – CEHENNEME ILISKIN INANCIMIZ NEDİR?
Her ne kadar cennet cehennem kavramları Alevi literatüründe da çokça yer almakta ise de,
Kur’an da anlatılan biçimiyle bir Cennet- cehennem anlayışı Alevilikte hâkim değildir.

MUSAHIPLIK NE DEMEKTIR ? ?
Musahiplik
yol kardeşliği demektir. Alevi inancına göre evli her Alevi kendisine
denk düşebilecek başka bir evli Alevi ile dinsel bir kardeşlik tutar; bu
aynı zamanda kendisinin ahiret kardeşidir.
Öz kardeşlik kurallarından daha ağır kuralları olan bu yol kardeşliği Alevilikte farzdır.

GÖRGÜ NEDİR? DÜSKÜNLÜK NEDİR?
Alevi
yolunda her talib, yılda bir kez tüm topluluğun ve pirinin huzurunda, o
yıl içerisinde yaptıklarının ve yol kurallarına uyup uymadığının
hesabini verir. Burada hem dinsel hem dünya evi sorunlar,
sorumluluklar söz konusudur. Eğer kişi, topluluk tarafından kabul görülmeyen hatalar,
fenalıklar yapmamış ve kuralları yerine getirmişse, pirin ve orada bulunan yol erenlerinin izniyle görülmüş olur.
Komşuluk iliksilerinde hoşnutsuz, yol kurallarına aykırılık gösteren kişiler düksün bırakılırlar.
Düşkünlük bir anlamıyla toplumun dışına çıkarmak, cemaatten atmak anlamına gelir.
Cezanın büyüklüğüne göre geçici ya da sürekli düşkünlükler vardır.

ALEVİLİKTE AHLAK SİSTEMİNİN TEMELİ NEDİR?
Alevi sisteminin temeli; eline, beline, diline hâkim olmaktır
Eline demek, kendisine izinli olmayan şeylere dokunmamak;
Beline demek; kendi eşi dışında hiç kimseyle cinsel ilikside bulunmamak;
Diline demek; yalan söylememek demektir.

KURBAN
Hakk’a sunulan, eti yenilen hayvana kurban denir.
Alevilikte Allah yoluna, İnanç yoluna, ululara ve Hakk’a yakınlaşmak için kesilir.

ADAK
Bir dileği yerine getirmek, bir tehlikeden korunmak için gücüne inandığımız şeylere vaat edilen şeylere denir.

LOKMA
Dualanmış bir yiyeceğin her parçasına denir. Dedelerden ululardan lokma almak sevaptır.

DEM
Kan, zaman, an, soluk anlamına gelir. Alevilikte ‘dem’ kuralları gereği alınan kutsal içki, dualı içki anlamına gelir.

MUHARREM ORUCUNUN ANLAMI NEDİR?
Kurban Bayramı Hicri Takvim`e göre Zilhicce ayinin 10. günü baslar.
Kurban Bayramının 1`nci gününden başlayarak 20 gün sayılır.
20`nci günün aksamı Muharrem Orucu için niyet edilir ve oruç baslar.
Muharrem Orucundan önce 3 günlük MASUM-U PAK ORUCU tutulur.
Bu oruç Küfe`de şehit düsen Müslim Bin Akil ile çocukları İbrahim ve Muhammet için tutulur.
Müslim, imam Hüseyin`in amcasının oğlu İbrahim ile Muhammet ise amcasının torunlarıdır.
3 günlük Masum-u Pak ve 12 günlük Muharrem Orucu olmak üzere toplam 15 gün oruç tutulduktan sonra
Muharrem Ayinin 13`ncü günü kurbanları tığlanır ve ASURE dağıtılır.
Kurban imam Ali Zeynel Abidin`in Kerbela Katliamından kurtuluşundan duyulan sevinci belirtir.
Muharrem
Ayında eğlence yapılmaz, bıçağa ve kesici aletlere el sürülmez,
düğün-nisan-sünnet törenleri yapılmaz, kari koca iliksileri kesilir,
kurban kesilmez, et yenilmez.
Kerbela Şehitleri’nin çektikleri susuzluğu hissetmek için su içilmez, eğlence yerlerine gidilmez, saç ve sakal trası olunmaz.
Günümüzde bunların bir bölümü uygulanamamaktadır. Örneğin, sakal trası olmamak gibi...
Su
saf olarak içilmemektedir. Vücudun su ihtiyacı yenilen yemeklerden,
çay-kahve-meşrubat-meyve suyu-ayran gibi sıvı içeceklerden karşılanır.
Alevi inancı şekilciliğe takılıp kalmayı değil, özü benimser. Aklın ve ilmin yolundan ayrılmaz.
Önemli olan imam Hüseyin`in ve diğer Kerbela Şehitleri’nin çektikleri acıyı ve zorlukları beyninde,
kalbinde ve gönlünde duymaktır.
Onlar gibi düşünüp, onlar gibi yaşayıp, onlar gibi inanmaktır. Zalime karşı çıkıp, mazlumdan yana olmaktır.
Eline-diline-beline sadik olup insanca ve onurluca yaşamaktır. Onlara layık olmaktır.
Ölmeden önce ölmek, öldükten sonra yaşamaktır.
Yaşayan ölü olmamaktır. Yarın onların huzuruna alnı açık yüzü pak çıkmaktır.
Onların bıraktığı onurlu mirasa sahip çıkmaktır.
Belirlenmiş bir iftar vakti de yoktur. Aksam olup güneş batınca, karanlık gözle görünce oruç açılır.
Gece sahura kalkma uygulaması Muharrem Orucu`nda yoktur.
Oruç tutulmadan önce (yatmadan önce) şöyle niyet edilir:
"BİSMİL ŞAH. ALLAH ALLAH. ERENLERİN HİKMETİNE. ER HAK MUHAMMET-ALİ AŞKINA.
İMAM HÜSEYİN EFENDİMİZİN SUSUZLUK ORUCU NİYETİNE.
KERBELA SEHiTLERi`NiN TEMİZ RUHLARINA MATEM ORUCU NİYETİ iLE HZ. FATMA ANAMIZIN ŞEFAATİNE.
12 iMAM, 14 MASUM-U PAK EFENDİLERİMİZİN ŞEVKİNE,
17 KEMERBESTLER HÜRMETİNE HAZIR-GAiP GEÇEK ERENLERİN YÜCE HÜRMETLERİ ÜZERİMİZDE HAZIR VE NAZIR OLA.
LANET MÜNKİRE. LANET YEZİD’E. RAHMET MÜMİN’E ALLAH EYVALLAH. HÜ."
Niyetten sonra Muharrem Orucu baslar.


ALEVILIKTE AŞIĞIN SAZIN VE DEYİŞLERİN ÖNEMİ NEDİR?
Alevi ibadetinde ve sosyal yaşamında büyük yer ve önem taşır.
12 hizmetten biri aşığa aittir; yani âşıksız Alevi ibadeti yapılmaz.
Makam olarak pirden sonra gelse de, 12 hizmetin en ağır yükünü taşır.
Âşık sazıyla bestelerini yapar, çalar, çağırır.
Alevi ibadetinin vazgeçilmez parçası semah, bu saz - âşık bütünleşmesi içerisinde dönülür
Alevi deyişleri geçmiş tarihleri, Alevi düşünce ve öğretisini, günlük yaşamı, dünyasal ilişkileri konu alır.
Deyişler
ayni zamanda Alevilerin gülbenklerini oluştururlar. Yine ayni
deyişlerle tanrı ile ilişkiler kurulur.


SEMAH NEDİR?
Alevi inanışında büyük bir yer tutar. Sözcük anlamı; günahlardan arınmak anlamına gelir.
Alevi Ceminde de öyle kabul edilir.

CEM NEDİR?
Sözcük anlamı olarak, birleşme, birlik olma, bir araya gelme demektir.
Alevi inancında, ibadet için cem olma, bir araya gelmeden yola çıkılarak, bütünleşme anlamında kullanılır.
İbadetin yapıldığı yere cem evi denir.
Alevi inancı cemsiz düşünülemez. Bir Alevinin doğumundan ölümüne tüm yaşantısı cem ile bağlantılıdır.
Yola girdiği, Müsahib tuttuğu, erkân gördüğü, görüldüğü-sorulduğu yerdir.
Cemin çok çeşitleri vardır. Kurban cemleri, görgü cemleri, Abdal Musa cemleri, Bayram cemleri.

KIRKLAR CEMİ
Alevi
inancına göre Hz. Ali bu yolu kurduğu zaman kendine eşlik eden kadınlı
erkekli 40 kişi ile birlikte ilk kez buCemi gerçekleştirdi. O günden bu
yana Alevi topluluğu bu kırkların cemini sürmektedir.

CEMDE 12 HİZMET

1- Mürşid (Dede) : Hizmet itibari ile Hz. Muhammed, Hz. Ali ve Hacı Bektaşi Veliýi temsil eder.
Cem erkanı Başkanlığını yapar, ikrar alır nasip verir. Cenaze, Musahiplik, Nikah, Sünnet, Ad takar (isim takar).
2- Rehber : Görev itibariyle İmam Hüseyin´i temsil eder.
Yola girmek isteyenleri hazırlar, yol gösterir. Mürşidin en yakin yardımcısıdır.
3-Gözcü : Görev itibariyle Ebuzer Gaffari’yi temsil eder.
Rehberin yardımcısıdır. Cem`in sessiz ve sakinlik içinde geçmesini sağlar. Cem’in bekçisidir.
4- Çerağcı (Delilci) : Görev itibariyle Cabir El Ensari’yi temsil eder.
Cem evinde bulunan aydınlatma araçlarını yakar. Buhardanlıkları ve Mumları (Çerağları) hazırlar.
5- Zakir (Aşık) : Görev itibariyle Bilal Habeş’i temsil eder.
Cem’de Tevhit, Duazde imam, Mersiye, Semah, Nevruzi`ye söyler.
6- Süpürgeci(Ferraş) : Görev itibariyle Selman’ı Piri pakı temsil eder.
Cem evinin sürekli temizliği ile meşgul olur.
7- Meydancı: Görev itibariyle Hüzeyme tül Yemeni’yi temsil eder.
Cem evinde Semahserleri kaldırır. Postları yerine dizer.
8- Niyazcı: Görev itibariyle Mahmut el Ensari’yi temsil eder.
Kurbanları tekbirler ve keser. Gelen Lokmaları alır ve dağılımını sağlar.
9- İbrikçi: Görev itibariyle Kamber Hazretlerini temsil eder.
Cem de Mürşidin ve Cem erenlerinin abdest almalarını sağlar.
10- Kapıcı: Görev itibariyle Gulam Keysani’yi temsil eder.
Cem’e gelen erenlerin evlerini gözetler.
11- Peykçi: Görev itibariyle Amrı Ayyari’yi temsil eder.
Cem olacağını tüm canlara duyurur.
12- Sakacı: Görev itibariyle Ammarı Yaseri’yi temsil eder.
Cem evinde Su, Şerbet, Saka, Süt v.b. dağılımını sağlar.